Υπάρχουν ποικίλα προγράμματα χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση προς όφελος όλων των χωρών και πολιτών της. Η Ελλάδα μπορεί να ωφεληθεί χωρίς εξαίρεση. Εκτός από την εξαίρεση που επιβάλλει η ίδια στον εαυτό της.
Εδώ, θα προσπαθήσω να ανοίξω την συζήτηση για την εγγενή αστοχία που διαπιστώνεται στην εξασφάλιση ποιοτικής χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση με την μορφή επιδοτήσεων και δανεισμού. Είναι ένα ζήτημα ζωής και θανάτου για την ελληνική οικονομία και την εξασφάλιση προοπτικής για τους νέους μας.
Μέχρι σήμερα, είχα την ευκαιρία να ωφεληθώ από την εμπειρία του αξιολογητή προγραμμάτων χρηματοδότησης ύψους άνω του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ, με δικαιούχους δημόσιους οργανισμούς και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, συλλογικούς φορείς εκπροσώπησης όπως επιμελητήρια και ενώσεις, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, επιχειρήσεις, φορείς της κοινωνικής οικονομίας και φυσικά πρόσωπα. Ανάμεσά τους, μεγάλης δημοφιλίας χαίρουν το πρόγραμμα ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020 (HORIZON 2020), οι υποτροφίες για την εκπόνηση διδακτορικής έρευνας Μαρί Κιουρί (MARIE CURIE Fellowships), το πρόγραμμα για την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ΚΟΣΜΕ (COSME), το πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία (EaSI-Employmen and Social Innovation program), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, γνωστό και ως Σχέδιο Γιούνκερ (European Fund for Strategic Investments).
Ένα επαναλαμβανόμενο πλήθος αστοχιών εμφανίζεται συνεχώς και με ιδιαίτερη επιμονή στην περίπτωση της Ελλάδος. Πιστεύω πως κάποιες οφείλονται σε δομικές στρεβλώσεις στην επικαιρότητα του συστήματος έρευνας και παιδείας με όρους αγοράς. Άλλες αστοχίες χαρακτηρίζουν την φθορά του ανθρωπίνου κεφαλαίου που απέμεινε στην χώρα, κατόπιν της εκροής κοντά μισού εκατομμυρίου καλά καταρτισμένων και νέων ανθρώπων. Με αστείους θεσμούς, εικονική λειτουργία των μηχανισμών εθνικής ανάπτυξης και καταταλαιπωρημένους ανθρώπους, η Ελλάδα πασχίζει να ανταγωνιστεί τις υπόλοιπες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα παιχνίδι εξασφάλισης χρηματοδοτήσεων επί ίσοις όροις και με άνιση ευχέρεια.
Δεν είναι δυνατόν να θίξουμε όλες τις παθογένεις ή τις ανησυχητικές εκφράσεις, ούτε να εξαντλήσουμε το αναλυτικό βάθος της συζήτησης. Μερικά παραδείγματα, όμως, μπορούν να φανούν διαφωτιστικά.
Οι δημόσιοι οργανισμοί της Ελλάδος καλούνται να συμμετάσχουν με πολύ χαμηλές ίδιες δαπάνες στον προϋπολογισμό του οποίου μέγιστο μέρος χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, οι περισσότεροι δεν διαθέτουν ούτε την στοιχειώδη ευχέρεια να διακρατήσουν έστω και ένα ευρώ για τα έργα έρευνας και ανάπτυξης. Έτσι, ακόμα και αν απαιτείται ελάχιστη συμμετοχή στα οικονομικά βάρη ύψους 5%, λίγοι δημόσιοι οργανισμοί θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν την έγκριση από την πολιτική ηγεσία επί της οποίας βρίσκεται ο αιώνιος κόφτης του Μνημονίου. Οργανισμοί που δεν έχουν πιστώσεις για χαρτί τουαλέτας, καλούνται να λάβουν μέρος σε προγράμματα κοινωνικών επενδύσεων.
Απίστευτες εμπλοκές προκαλούνται από τους γενικευμένους περιορισμούς στις προσλήψεις προσωπικού από δημοσίους οργανισμούς και δη Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως οι Δήμοι. Συμβαίνει λοιπόν το τραγικό, να αιτούνται χρηματοδότησης την οποία ορισμένοι ικανοί και άξιοι εν τέλει εξασφαλίζουν. Αλλά από εκείνη την στιγμή ξεκινά ένας διαδικαστικός γολγοθάς: πώς θα γίνουν προσλήψεις επιστημόνων και προσωπικού χρηματοδοτούμενες από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, αφού οι προσλήψεις απαγορεύονται από την Τρόικα; Πώς θα γίνουν πληρωμές προσωπικού πριν έλθει στα ταμεία του Δήμου ολόκληρη η επιδότηση που να τις καλύπτει; Έτσι, σε περιπτώσεις που η Ευρώπη δίνει τμηματικά ποσά για την αξιοποίηση ανθρωπίνου δυναμικού από Δήμους, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση, η Τρόικα και η εμπεδωμένη λογιστική αδυναμία και ανελαστικότητα των Δήμων έρχονται και χορεύουν έναν ένδοξο χωρό ακύρωσης των χρηματοδοτήσεων.
Μια άλλη εξίσου απογοητευτική τάση αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια, ακριβώς με την ανακοίνωση του Σχεδίου Γιούνκερ: δεν υπάρχουν σοβαροί και αξιόχρεοι ιδιώτες για να συμπληρώσουν το επενδυτικό πορτοφόλι ενός προτεινόμενου έργου, ώστε κατόπιν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Έπιτροπή να συνεισφέρουν το μερίδιό τους με εξαιρετικής ποιότητας και πολύ ανταγωνιστικό δανεισμό. Οι έχοντες Φορολογική και Ασφαλιστική Ενημερότητα στην Ελλάδα είναι είδος προς εξαφάνιση. Οι έχοντες νόμιμα χρηματικά αποθέματα ή μη δεσμευμένη ακίνητη περιουσία ως εγγύηση και τραπεζικά καλύμματα είναι ελάχιστοι. Σε μια χώρα με έντονη μαύρη οικονομία, Πόθεν Έσχες μόνον για τους υπόλοιπους εκτός από αυτούς που διαχειρίζονται βουνά κρατικού χρήματος και περιουσιολόγιο που φοβίζει, λίγοι ιδιώτες λαμβάνουν μέρος στον επενδυτικό χωρό των τραπεζικών ενισχύσεων. Ανεπίσημη οικονομία και αναπτυξιακή τραπεζική με όρους διαφάνειας δεν συμβιβάζονται.
Όμως και το ανθρώπινο δυναμικό φθίνει. Πολλά λαμπρά μυαλά αξιοποιούν για παράδειγμα τις υποτροφίες μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ από το πρόγραμμα Marie Curie για να εκπονήσουν τις διδακτορικές τους έρευνες σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Πόσους λαμπρούς επιστήμονες από το εξωτερικό καταφέρνουν να εισαγάγουν τα ελληνικά ιδρύματα; Πόσα από τα ελληνικά ιδρύματα είναι αξιοπρεπώς ενεργά στην εισαγωγή τέτοιας ποιότητας ανθρωπίνου δυναμικού; Τί μένει από τις έρευνές τους στην χώρα προς αξιοποίησιν; Η πλήρης απαξίωση των υποδομών, της λειτουργίας, της ακαδημαϊκής ποιότητας και του ανθρωπίνου δυναμικού των πανεπιστημίων μας αντικατοπτρίζεται στις μεγάλες ανισότητες στις επιδόσεις που αφορούν αυτές τις χρηματοδοτήσεις – τα ρήγματα, την ασυνέχεια, την σποραδικότητα και το εν γένει ξεκάρφωτο και επί ξύλου κρεμάμενο.
Αυτές οι ίδιες οι τεκμηριωτικές επιδόσεις πολλών οργανισμών και επιστημόνων παρουσιάζουν ένα ανησυχητικό φαινόμενο: αυξάνονται εκθετικά τα τελευταία χρόνια οι κακής ποιότητας, αντιγεγραμμένες, πρόχειρες και άστοχες υποβολές. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ποτέ δεν επένδυσε στην σύνταξη της Επιστημονικής Εργασίας, για την οποία ελάχιστοι έχουν εκπαιδευτεί ελάχιστα. Οι Έλληνες φοιτητές δεν συγγράφουν εργασίες κατά την όποια φοίτησή τους. Δεν γνωρίζουν την σύλληψη, οργάνωση και συνεργατική διεκπαιρέωση του ερευνητικού έργου. Ιδίως σε τομείς όπως η ιατρική, η νομική και αυτή των πολιτικών μηχανικών: προσέβλεπαν να γίνουν επαγγελματίες και δεν γνωρίζουν πώς να είναι επιστήμονες. Σήμερα που δεν υπάρχει φαί για τους γιατρούς και τους νέους δικηγόρους ή τους πολιτικούς μηχανικούς, αυτοί δεν γνωρίζουν τον τρόπο να εξασφαλίσουν ποιοτικές, ευρωπαϊκού επιπέδου αμοιβές, μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που βασίζονται στην εκπόνηση έρευνας. Δεν ξέρουν τί είναι αυτό.
Οι επιφορτισμένοι με την διοίκηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης ελληνικοί και ευρωπαϊκοί οργανισμοί αυτονόητα προσπαθούν να δώσουν μια εικόνα αισιοδοξίας, αφού αυτές οι χρηματοδοτήσεις είναι το μόνο μας αποκούμπι. Όμως πρέπει να μιλήσουμε με την γλώσσα του εθνικού συναγερμού και όχι των υπεκφυγών, του ελάχιστου παρονομαστή και της αυτοδικαίωσης: η χώρα πνίγεται κι εμείς περιπτωσιολογούμε.
Originally posted 2018-01-20 11:11:29.
