Προ μηνών, από την στήλη αυτή, χαιρετίσαμε δύο σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της ελληνικής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ – την ανακοίνωση μιας δωρεάς ύψους $25 εκατομμυρίων από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος προς το ελληνοαμερικανικό Σχολείο του Αγίου Δημητρίου στην Αστόρια της Νέας Υόρκης και την πιθανολογούμενη έναρξη ενός προγράμματος δίγλωσσης εκπαίδευσης στα ελληνικά και αγγλικά, σε δημόσιο σχολείο, επίσης στην Αστόρια. Σήμερα, αμφότερα έχουν εκτροχιαστεί, ανατρέποντας τις προσδοκίες που σχηματίστηκαν μετά από μια σκοτεινή δεκαετίας για την ελληνική παιδεία στις ΗΠΑ.
Η δωρεά των $25 του ΙΣΝ φέρεται να απορρίφθηκε από το συμβούλιο της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Αστόριας εξαιτίας διαφωνιών γύρω από τους όρους που σχετίζοντο με την δωρεά, ενώ το δίγλωσσο πρόγραμμα που θα εφαρμοζόταν σε δημόσιο σχολείο – για πρώτη φορά τα ελληνικά – πιθανόν να συνάντησε τεχνικές δυσκολίες που εμπόδισαν την έως τώρα εφαρμογή του, εξαιτίας της δυσκολίας συμπλήρωσης του απαραίτητου αριθμού των ελληνόφωνων μαθητών που δεν γνωρίζουν επαρκώς τα αγγλικά, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την χρηματοδότηση του προγράμματος.
Η δυστοκία που σημειώνεται και στα δύο μέτωπα είναι απογοητευτική, όμως σε καμία περίπτωση δεν συνιστά λόγο να σβήσουν οι ελπίδες ή η κεκτημένη ταχύτητα σε σχέση με την πραγματοποίηση των ιδεών αυτών. Άλλωστε, η αξία των εν λόγω προοπτικών έγκειται κυρίως στην στρατηγική που βρίσκεται πίσω από αυτές και όχι στον συγκεκριμένο χώρο όπου μέλλει να εφαρμοσθούν. Οι προοπτικές είναι ιστορικής σημασίας επειδή εισαγάγουν δύο νέες πρακτικές στον χώρο της ελληνικής παιδείας: α) την πρόθεση ενός μεγάλου χρηματοδότη να κοιτάξει πέρα από την γοητεία των πανεπιστημιακών εδρών, τα οποία συνήθως χρηματοδοτούν, και να προσφέρει ουσιαστική στήριξη σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου συντελείται το κύριο μέρος της διδασκαλίας μιας δεύτερης γλώσσας και β) την εισαγωγή μιας νέας φιλοσοφίας για την διδασκαλία των ελληνικών ως δεύτερη γλώσσα, η οποία δεν θα απομονώνει την γλώσσα από την διδακτέα ύλη, καθιστώντας την υπεραπλουστευμένη και ανιαρή, αλλά αντιθέτως, που θα χρησιμοποιεί την γλώσσα-στόχο ως εργαλείο ενίσχυσης της κατανόησης των υπολοίπων σχολικών μαθημάτων. Όσον αφορά στον τρόπο διδασκαλίας ο οποίος ακολουθείται σε ελληνοαμερικανικά σχολεία και το επιχειρησιακό μοντέλο από το οποίο διέπονται, αμφότερες οι προσεγγίσεις αυτές είναι επαναστατικές και κρίσιμες για την διασφάλιση του μέλλοντος των εκπαιδευτηρίων αυτών στον 21ο αιώνα.
Επανίδρυση ελληνικών σχολείων και καινοτομία στην διδασκαλία
Στην δεκαετία που πέρασε, σχεδόν τα μισά ημερήσια ελληνοαμερικανικά σχολεία στην Νέα Υόρκη, τα οποία λειτουργούν υπό την αιγίδα των ενοριακών κοινοτήτων της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, έχουν αναστείλει την λειτουργία τους. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν ελήφθη ουδεμία ενέργεια για την αντιμετώπιση του ανησυχητικού φαινομένου αυτού, με την απελθούσα ηγεσία της Αρχιεπισκοπής, αλλά και τους ταγούς της ομογένειας εν γένει, να τηρούν μια διόλου ελληνοπρεπής μοιρολατρική στάση μπροστά στο φαινόμενο αυτό και να αφήνουν την ζωτικής σημασίας διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού στην διασπορά στην τύχη της.
Η έλευση του νέου αρχιεπισκόπου Αμερικής αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ανάσχεση της αρνητικής αυτής φορά των πραγμάτων και την διάλυση του φαύλου κύκλου της αναστολής της λειτουργίας των σχολείων. Άλλωστε, τί πιο καλός και ευοίωνος τρόπος να σηματοδοτηθεί η αρχή μιας νέας εποχής στην ιστορία της ομογένειας της Αμερικής από την επαναλειτουργία ενός εκ των σχολείων που είχαν κλείσει κατά την κρίση που ενέσκηψε στην Αρχιεπισκοπή τα τελευταία χρόνια;
Το κλειδί στο επιχείρημα της ανάστασης της ελληνικής παιδείας έγκειται στο να ενσωματώνει μια δημιουργική νέα προσέγγιση στην διδασκαλία, η οποία δύναται να καταστεί παράδειγμα και για τα υπόλοιπα ομογενειακά σχολεία. Η επαναλειτουργία ενός εκπαιδευτηρίου δεν πρέπει να εξελιχθεί σε ένα τρόπο τινά σχολείο «Φράνκενσταϊν», το οποίο το μόνο που θα καταφέρει είναι να απορροφά πόρους και να συνθλίβει τους οργανισμούς που το γέννησαν και το συντηρούν. Αντιθέτως, το μοντέλο λειτουργίας που ακολουθεί πρέπει να είναι βιώσιμο, με την δυνατότητα να προσελκύει γονείς, μαθητές και κοινοτικούς παράγοντες, ώστε να αντιγραφεί το λειτουργικό μοντέλο του και σε άλλα σχολικά κτίρια της ομογένειας που μένουν κλειστά σήμερα και σαπίζουν – όπως τα οράματα των κτητόρων τους – ή «αξιοποιούνται» χάριν αλλοτρίων σκοπών, προς εξυπηρέτηση των υλιστικών ορέξεων κάποιων νεόπλουτων κοινοτήτων που έχουν ξεφύγει από το όραμα και το ήθος των ιδρυτών τους.
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μπορεί να κάνει το όνειρο πραγματικότητα
Η χορηγία των $25 εκατομμυρίων από το ΙΣΝ δύναται να κάνει το όραμα ενός ρηξικέλευθου ελληνοαμερικανικού εκπαιδευτηρίου πραγματικότητα. Εξ άλλου, εάν το ΙΣΝ εστιάσει την προσοχή του στην ανασύσταση ενός εκ των σχολείων που έβαλαν λουκέτο πρόσφατα, δεν θα συναντούσε και αντιρρήσεις από τους κοινοτικούς φορείς, όπως συνέβη στο σχολείου του Αγ. Δημητρίου, όπου η σχετική ευρωστία του τελευταίου είναι λογικό να ενισχύει την επιφυλακτικότητα απέναντι σε καινοτομίες. Με το να συστήσει ένα σχολείο από το μηδέν, το ΙΣΝ θα είχε πλήρη αυτονομία να σχεδιάσει και εφαρμόσει το δικό του ξεχωριστό όραμα για την ελληνοαμερικανική παιδεία του 21ου αιώνα, χωρίς περιορισμούς και φόβους που σχετίζονται με διοικητικά θέματα, όντας ελεύθερο να πειραματιστεί και καινοτομήσει στο έπακρο των δυνατοτήτων του.
Εάν ο οργανισμός αυτός μελετήσει το θέμα ενδελεχώς, αναμφίβολα θα διαπιστώσει ότι το πλέον ελπιδοφόρο μοντέλο – το οποίο έχει εφαρμοσθεί με επιτυχία τόσο στην Νέα Υόρκη από άλλες εθνικότητες, όσο και σε άλλες μητροπόλεις του κόσμου – είναι αυτό της δίγλωσσης εκπαίδευσης. Το προτεινόμενο πειραματικό σχολείο θα μπορούσε, λοιπόν, να ακολουθήσει το δίγλωσσο μοντέλο που ήδη εφαρμόζεται σε πολλά δημόσια και ιδιωτικά σχολεία ανά την Αμερική και σε χώρες όπως τον Καναδά, όπου η πολυγλωσσία αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η διδακτέα ύλη (μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, ιστορία, κτλ.) θα διδάσκεται παράλληλα στα ελληνικά και αγγλικά, καθιστώντας και τις δύο γλώσσες ισότιμες και τους μαθητές πραγματικά δίγλωσσους. Για να καθησυχαστούν οι όποιοι ενδοιασμοί, να σημειωθεί ότι σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, οι μαθητές που συμμετέχουν στα δίγλωσσα αυτά προγράμματα διδασκαλίας ξεπερνούν σε ακαδημαϊκές επιδόσεις τους συμμαθητές τους που φοιτούν σε μονόγλωσσα προγράμματα.
Σχεδιάζοντας ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό ελληνικό σχολείο στην διασπορά
Δυστυχώς, τα ελληνικά σχολεία στην Αμερική παραμένουν, εν πολλοίς, καθηλωμένα σε απαρχαιωμένα προγράμματα διδασκαλίας, όπου η ελληνική γλώσσα διδάσκεται κυρίως ως ξένη, για μια διδακτική ώρα την ημέρα το πολύ. Είναι εμφανές ότι μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν είναι δύσκολο να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ανικανοποίησης ανάμεσα στους μαθητές (και τους γονείς), διότι η πρόοδος είναι αργή και τα μέσα δεν μοιάζουν να υπηρετούν τον σκοπό. Όταν η γλώσσα-στόχος χωρίζεται από την διδακτέα ύλη και δεν υπηρετεί την ανάπτυξη της νοητικής δεξιότητας, οι μαθητές και οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την αξία της επένδυσης πολύτιμων πόρων, όπως τον χρόνο και το χρήμα τους. Σίγουρα, η εκπαιδευτική κρίση στα ομογενειακά σχολεία των ΗΠΑ σχετίζεται, τουλάχιστον εν μέρει, με το πρόβλημα αυτό.
Για να καταστούν ανταγωνιστικά και βιώσιμα τα ελληνοαμερικανικά σχολεία, πρέπει να υπηρετούν τον στόχο της ολοκληρωμένης δίγλωσσης παιδείας. Η επανίδρυση ενός σχολείου που θα στοχεύει στην ισότιμη χρήση της ελληνικής και αγγλικής γλώσσας για την ανάπτυξη νοητικών δεξιοτήτων, την πολιτισμική εμβάπτιση, τον εμπλουτισμό γνώσεων και την ανάπτυξη της κοινωνικότητας και μετοχής μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την έναρξη ενός ενάρετου κύκλου, μετά από μια δύσκολή δεκαετία.
Το ΙΣΝ και άλλοι ευεργέτες μπορούν να συμβάλλουν στο όραμα αυτό, συνεργαζόμενοι με τον νέο αρχιεπίσκοπο και άλλους παράγοντες της ομογένειας. Με την εκλογή του Αρχιεπισκόπου Αμερικής κ. Ελπιδοφόρου, σύχνασαν οι αναφορές γύρω από την μεταφορική σημασία του ονόματός τους. Ιδού, λοιπόν, πεδίο δόξης λαμπρό για την εφαρμογή επαναστατικών, ζωτικών και καινοτόμων αλλαγών στο σχολικό σύστημα της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, οι οποίες όντως θα οδηγήσουν σε νέους ελπιδοφόρους ορίζοντες.
