Το έτος 2020 συμπληρώνεται ένας αιώνας από την οσιακή κοίμηση του Επισκόπου Πενταπόλεως Νεκταρίου Κεφαλά, ο οποίος έγινε γνωστός ως ο «άγιος του 20ου αιώνα» και καταξιώθηκε στην ορθόδοξη συνείδηση παγκοσμίως για την πολλαπλή θαυματουργική παρουσία και δράση του στην ζωή των πιστών. Για να τιμήσει την ιστορική επέτειο ενός σύγχρονου αγίου, η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε να εκδώσει μιαν ιστορική έρευνα, βασισμένη σε πρωτογενές αρχειακό υλικό, για την ζωή του σημερινού αυτού συνεχιστού της αγιοπατερικής παράδοσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η εν λόγω δίτομη ιστορική μελέτη, που αποτελεί προϊόν πολυετούς έρευνας ενός λογίου ιεράρχη και πολύγραφου συγγραφέα, του Σεβ. Μητροπολίτη Σουηδίας και πάσης Σκανδιναυΐας κ. Κλεόπα, τιτλοφορείται «Άγιος Νεκτάριος Κεφαλάς, Μητροπολίτης Πενταπόλεως» και κυκλοφόρησε αυτόν τον μήνα στην ελληνική και αγγλική.
Η παρουσίαση του ιστορικού αυτού πονήματος, το οποίο περιλαμβάνει πλούσια στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μετά από εμβριθή έρευνα ιστορικών αρχείων, εντοπισμό αδημοσίευτης πρωτογενούς ύλης, και λεπτομερέστατη ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας που αφορά στις κυριότερες φάσεις της θεάρεστης διακονίας του Αγ. Νεκταρίου στην Αίγυπτο, την Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή και την Αίγινα, αλλά και σε λιγότερο γνωστές πτυχές της διακονίας και ζωής του, όπως η θητεία του ως ιεροκήρυκα στην Εύβοια και την Φθιοτιδοφωκίδα ή τα νεανικά χρόνια του, συνδιοργανώθηκε από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος και την Ι. Μητρόπολη Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης στις 6 Νοεμβρίου 2019 στο Αμφιθέατρο Cotsen Hall της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών, στον χώρο της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Ο συγγραφέας, ο οποίος ήδη έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών για μελέτη του επάνω στον Άγιο Νεκτάριο, παραδίδει όχι μόνο ανθοδέσμη ευωδεστάτη, αλλά σωστό πνευματικό ανθόκηπο που ευωδιάζει από την χάρη του νεοφανούς αυτού αγίου της Ορθοδοξίας και αστέρα της Ρωμιοσύνης.
Η ανάγνωση και μελέτη του εν λόγω έργου έχει πολλά να προσφέρει τόσο ως ακαδημαϊκού πονήματος, όσο και ως διεξοδικής βιογραφίας του αγεχόρου των συγχρόνων αγίων της Εκκλησίας. Με αφορμή το ιστορικό πλαίσιο της εποχής στην οποία έζησε ο Άγιος Νεκτάριος, το σημερινό άρθρο εστιάζει σε δύο πτυχές, οι οποίες τροφοδοτούν γενικότερη συζήτηση γύρω από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Ελληνισμός σήμερα. Η πρώτη πτυχή είναι η οργάνωση της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου και η δεύτερη πτυχή αφορά στον Άγιο Νεκτάριο και τον Μακεδονικό Αγώνα.
Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου και η οργάνωση των κοινοτήτων του
Σχετικά με την πρώτη πτυχή, η έλευση του Αγίου Νεκταρίου στην Αίγυπτο προς τα τέλη του 19ου αιώνα συμπίπτει με μια χρυσή εποχή για τον εκεί Ελληνισμό. Τόσο στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο, όσο και σε άλλες πόλεις της Αιγύπτου, ο Ελληνισμός αυτοοργανώθηκε σε κοινότητες, οι οποίες συντηρούσαν εκκλησίες, σχολεία, νοσοκομεία και άλλα ευαγή ιδρύματα. Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου ανέδειξε εθνικούς ευεργέτες, ενώ οι ευημερία του ελληνικού στοιχείου στην γη του Νείλου συνοδευόταν από υψηλή κατά κεφαλή καλλιέργεια και σημαντικές προσφορές στον χώρο των γραμμάτων και τεχνών. Η δράση του Ελληνισμού της Αιγύπτου φανερώνει μια κατηγορία Ελλήνων οι οποίοι έμοιαζαν να γνωρίζουν καλά την έννοια του κοσμοπολιτισμού, χωρίς όμως να χάνουν την ζωντανή επαφή τους με τις ιστορικές τους καταβολές. Μπορούσαν να συνομιλούν με τους ομοεθνείς τους στο εθνικό κέντρο, αλλά και τους κατοίκους μιας πολυπολιτισμικής αιγυπτιακής κοινωνίας, επί ίσοις όροις, χωρίς συμπλέγματα μειονεξίας, δουλοπρέπεια ή φτηνή επίδειξη ξενομανίας.
Η οργάνωση της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου, που ξεδιπλωνόταν σαν «χωριό αυτόνομο», και τα «κυκλώματα» που έφτιαξαν οι εκεί Έλληνες, με «όνομα, σώμα και θρησκεία», ταιριάζει απόλυτα με τους γνωστούς στίχους του Σαββόπουλου, ενδεχομένως να τους ενέπνευσε κιόλας… Μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπου οι Έλληνες δεν αποτελούσαν παρά μια εθνική μειονότητα και όπου είχαν να αντιμετωπίσουν την ανάμειξη μεγάλων δυνάμεων σαν την Αγγλία και Γαλλία, κατόρθωσαν να παίξουν ένα καθοριστικό ρόλο στην ζωή του τόπου και να διαμορφώσουν την τοπική κοινωνία, μπολιάζοντάς την με την ελληνική μαγιά. Αντιμέτωποι με τις προκλήσεις της εποχής, κατάφεραν και υπερασπίστηκαν την αυτονομία τους, έχοντας να επιδείξουν φοβερά επιτεύγματα στον οργανωτικό τομέα. Φυσικά, δεν ήταν όλα ρόδινα. Η αδικία που υπέστη ένας άγιος όπως ο Πενταπόλεως Νεκτάριος από την πατριαρχική αυλή που επηρέαζε τον υπέργηρο Πατριάρχη Σωφρόνιο το αποδεικνύει αυτό, όμως η πρόοδος που σημειώθηκε σε τόσους διαφορετικούς τομείς, στην οποία και συνέβαλε ο Άγιος Νεκτάριος κατά την εκεί πενταετή θητεία του, παραμένει εντυπωσιακή, ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα.
Ιδιαιτέρως μετά την παταγώδη αποτυχία του κρατικά σχεδιασμένου ΣΑΕ και την παρατεταμένη κρίση που περνάει η Ομογένεια της Αμερικής (με την διοικητική οργάνωση της σε μεμονωμένες, ενίοτε ανταγωνιστικές, ενορίες και όχι ευρύτερες κοινότητες), το μοντέλο της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου οφείλει να απασχολήσει τον Ελληνισμό της Διασποράς ως πρόταση αυτοδιοίκησης. Ο έλεγχος που προκύπτει από την συνδιαχείριση των διοικητικών αρμοδιοτήτων εκ μέρους διαφόρων φορέων (Εκκλησία, επαγγελματικά και εθνοτοπικά σωματεία, σύλλογοι, κτλ.) δύναται να περιορίζει την έκταση της ζημίας από λάθη που εκτελούνται κατά συρροή (π.χ. τα οικονομικά της Αρχιεπισκοπής Αμερικής), ενώ η κοινή αντιμετώπιση και κατανομή των ευθυνών θα επέτρεπε την μαζικότερη συμμετοχή και τον από κοινού καθορισμό της ιεραρχίας των αναγκών της ελληνικής παροικίας.
Σύγχρονοι Άγιοι της Εκκλησίας και ο Μακεδωνικός Αγώνας
Η δεύτερη πτυχή αφορά στην αλληλογραφία που ανταλλάχθηκε μεταξύ του Νεκταρίου Πενταπόλεως και του Καστορίας Γερμανού, Δράμας (μετέπειτα Σμύρνης) Χρυσοστόμου και του Δανιήλ Κατουνακιώτη, δηλαδή μια αλληλογραφία μεταξύ αγίων. Ειδικά σε σχέση με τον Μακεδονικό Αγώνα, μέσα από την αλληλογραφία που παρουσιάζεται στο βιβλίο, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με την ποιμαντική μέριμνα, την φιλοπατρία και τον ηρωισμό των αγιασμένων εκείνων μορφών, οι οποίοι ήταν επιφορτισμένοι με την προστασία του ποιμνίου τους από τις αιματηρές και τρομοκρατικές εφόδους του βουλγαρικού (γράφε Σκοπιανού) εθνικισμού και του τουρκικού βαρβαρισμού. Με βλέμμα ανύσταχτο, φρόντιζαν για τα θύματα των Κομιτατζήδων και Τούρκων, τους εμπερίστατους εκτοπισμένους και την κατά Θεόν ελληνική μόρφωση του λαού τους. Ανάμεσα στα κυριότερα μελήματά τους βρισκόταν η στελέχωση των Μητροπόλεών τους με ιερείς ευπαίδευτους και ικανούς να διατηρούν την συνοχή της τοπικής κοινωνίας, η οποία βαλλόταν πανταχόθεν, και να πρωτοστατούν στην υπεράσπιση της Ρωμιοσύνης. Μέχρι και σήμερα – η μάλλον ειδικά σήμερα – οι επιστολές αυτές αποτελούν πρότυπα ποιμαντικής, τόσο για τους ιερείς του εθνικού κέντρου, όσο και για τους ιερείς της Διασποράς.
Ο Άγιος Νεκτάριος, ο οποίος αποτέλεσε την απαρχή της «σύγχρονης φουρνιάς» των αγίων της Εκκλησίας και εφάμιλλος διάδοχος των πατέρων της Εκκλησίας, έζησε σε εποχή πολυκύμαντη, γεμάτη από προκλήσεις για το έθνος και την κοινωνία, σαν την δική μας. Η 100η επέτειος από της κοιμήσεώς του αποτελεί αφορμή για περισυλλογή και προσφέρει πολλές πτυχές προς μελέτη. Φανερώνει ότι η Ρωμιοσύνη δεν είναι έννοια παρωχημένη, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει και ενίοτε να γεννάει θαυματουργούς, με την χάρη του Θεού. Ο ιστοριοδίφης συγγραφέας και ρέκτης Μητροπολίτης Σουηδίας κ. Κλεόπας, σε συνεργασία με την Αποστολική Διακονία, κάνουν την επέτειο αυτή πιο λαμπρή και ουσιαστική, με το πολύτιμο χαριστήριό τους. Τους αξίζουν πολλά συγχαρητήρια!
Originally posted 2019-11-11 20:40:54.
