Ποιος να το πίστευε; Η δεκαετία που διανύουμε, εποχή πολλαπλών και αλλεπάλληλων κρίσεων που λυσσομανούν σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, επανέφερε το κείμενο στο κέντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος. Μεγάλο ρόλο σε αυτή την τροπή έπαιξε το ίντερνετ που, αν και βρίθει από εικόνες, έχει ευνοήσει την επέκταση του γραπτού λόγου με τρόπο καθοριστικό.
Η παρακμή των εντύπων μέσων συνετέλεσε στο να φουντώσουν οι ιερεμιάδες περί υποτίμησης και εξαφάνισης του γραπτού λόγου. Όμως ετούτος αποδείχτηκε πολύ πιο ανθεκτικός και με μηχανισμούς άμυνας ασύλληπτους μέχρι πρότινος. Το ίντερνετ έφερε μια νέα δικαιοσύνη απέναντι στο κείμενο, είτε αυτό είναι λογοτεχνικό, είτε είναι δοκίμιο, άρθρο, γνώμη κτλ. Το εκθέτει στο κοινό με μια αμεσότητα που, υποτίθεται, δημιουργεί ίσες ευκαιρίες για όλους. Από την άλλη το καθιστά συγχρόνως προϊόν ευρείας και άμεσης κατανάλωσης. Ξαφνικά μας κατακλύζουν κείμενα από παντού: γνωμοδοτήσεις, απόψεις, αμπελοφιλοσοφίες, ψευδοδοκίμια, στιχουργήματα, αφηγήματα, μαρτυρίες, προσωπικές καταθέσεις, καταγγελίες, στρεψοδικίες. Μέσα σε αυτόν τον απέραντο κυκεώνα, ο ιντερνετικός αναγνώστης πρέπει να δαπανήσει μεγάλη ενέργεια και χρόνο για να ξεχωρίσει την ήρα από το στάχυ.
Τα ερωτήματα που ανακύπτουν, όσον αφορά το κείμενο την εποχή του διαδικτύου, είναι πολλά. Ποιος είναι αυτός που γράφει αρχικά; Από που αντλεί το κύρος του, πόσο έγκυρη είναι η επιχειρηματολογία του, ποια είναι η πνευματική του σκευή, πόσο ανεπτυγμένη είναι η αντιληπτική του ικανότητα; Το δικαίωμα του δημοσιολογείν έχει πλέον θεσμοθετηθεί για τον κάθε blogger, κάθε ανώνυμο σχολιαστή, κάθε χρήστη των social media. Ποια είναι αυτά τα ομιλούντα στίφη; Ποιο είναι το πολιτιστικό τους υπόβαθρο; Και που αποσκοπούν με την ατέρμονη πολυλογία τους;
Το δεύτερο ερώτημα αφορά όσους διαβάζουν; Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι που περιδιαβαίνουν καθημερινά τις ιστοσελίδες, ενημερώνονται από κει, διαμορφώνουν άποψη, μένουν παθητικά στο περιθώριο, εξεγείρονται (λέμε τώρα), εξανίστανται, συναινούν, συγκινούνται ή παραμένουν αδιάφοροι; Ποια είναι η πνευματική τους συγκρότηση και η καλλιέργειά τους; Ποιο το ιδεολογικό τους φορτίο; Και πόσο εύκολα περνούν από την παθητική κατάσταση του αναγιγνώσκειν στην ενεργετική του γράφειν;
Ο Μπόρχες λέει ότι αν βάλεις έναν πίθηκο μπροστά σε ένα πληκτρολόγιο και τον αφήσεις εκεί στο διηνεκές του χρόνου, κάποια στιγμή μέσα στο άπειρο διάστημα που έχει στη διάθεσή του θα συγγράψει, τυχαία, τον Άμλετ. Λογικοφανές όταν έχεις μια αιωνιότητα μπροστά σου. Αλλά ο δικός μας χρόνος είναι πεπερασμένος. Μηπως δόθηκε βήμα ξαφνικά σε αλαλάζοντα κοπάδια πιθήκων;
Μέσα στην ιντερνετική πολυφωνία δεν είναι εύκολο να ακουστεί νηφάλιος λόγος. Υπερτερούν οι κραυγές, οι υψηλοί τόνοι, η πόλωση, ο δογματισμός, η αμετροέπεια, ο φανατισμός, η ημιμάθεια, οι ιδελογικές αγκυλώσεις. Η θρυλούμενη δημοκρατία του διαδικτύου πολύ συχνά καταλήγει σε οχλαγωγία, ο υποτιθέμενος πλουραλισμός ιδεών διολισθαίνει σε παροξυσμό. Αυτό που μένει τελικά μετά από το ξόδεμα τόσων λέξεων, φράσεων, παραγράφων είναι ένα τεταμένο θυμικό, μια συλλογική παράκρουση που αρέσκεται στις φωνασκίες, στα τυφλά κατηγορώ και στα ιδεολογικά προγκρόμ. “Να σταματήσουν οι Έλληνες. Να πάψει ο φλύαρος λαός που ξοδεύει τόσο αστόχαστα την γλώσσα”κάπως έτσι το λέει ο ποιητής. Αλλά αυτή είναι μια παρότρυνση που αφορά, θα λέγαμε, όλους τους χρήστες του διαδικτύου και όχι μόνο τους συντοπίτες μας.
Κι όμως δεν υπάρχει ίσως πιο άμεσος τρόπος για να “διαβάσουμε” την εποχή μας, από το να ενσκύψουμε στην διαδικτυακή κειμενογραφία. Όλοι θέλουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Ποιες είναι οι επιταγές του Zeitgeist. Το πολιτικό και το οικονομικό λαμβάνει διαστάσεις υπραρξιακής σημασίας στις μέρες μας. Και συμπέρασμα δεν μπορουμε να συνάγουμε μέσα από τις τηλεοπτικές κενολογίες. Χρειάζεται συντεταγμένη σκέψη, με δομή, στόχευση, αποχρώντα λόγο, στέρεη βάση, αδρά επιχειρήματα, πράγματα που είναι πιο εύκολο να συναντήσει κανείς στο γραπτό κείμενο, παρά στον προφορικό λόγο (που επηρεάζεται αναγκαστικά από τα ανεβοκατεβάσματα του συναισθηματικού θερμομέτρου). Η ανάγνωση και η έκθεση απόψεων είναι το κλειδί για μεγαλύτερη εμβάθυνση και καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων που χαρακτηρίζουν τον κόσμο μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι καλά φίλτρα διήθησης, ψυχραιμία, λογική, κριτική σκέψη και διάθεση για αναζήτηση.
Ο σύγχρονος αναγνώστης του διαδικτύου μοιάζει με τον αρχαίο Διογένη που έψαχνε με το φανάρι για πραγματικούς ανθρώπους. Ο σημερινός Διογένης ψάχνει κείμενα. Και παρά την πλειάδα που απλόχερα του προσφέρεται, βρίσκει ελάχιστα άξια προσοχής.
Originally posted 2017-11-05 07:55:45.
