Παλιότερα, είχε μεγάλη δημοφιλία η ιστορικιστική μαρξιστική θεωρία πως η υπανάπτυξη είναι ένα εξελικτικό στάδιο στο συνεχές ως την πλήρη ανάπτυξη. Για να εξηγηθεί ο φαύλος κύκλος υπανάπτυξης, δηλαδή της ισχνής και ατελέσφορης οικονομικής επίδοσης, όπου μια κοινωνία ζει τρώγοντας τις σάρκες της, τονίζεται ο προκαπιταλιστικός χαρακτήρας της οικονομίας, τα παραδοσιοκρατικά στοιχεία, ή η έλλειψη καίριων προϋποθέσεων που χαρακτηρίζουν τον δυτικό καπιταλισμό, όπως ο εκμηχανισμός, η τεχνολογία, το επενδυτικό κεφάλαιο, η επιχειρηματική κουλτούρα και η σύγχρονη εκπαίδευση. Σ’ αυτή την προσέγγιση, η υπανάπτυξη είναι εγγενής στον κοινωνικό σχηματισμό. Η ανάπτυξη αναμένεται να προέλθει από την υιοθέτηση και την διάχυση του εκσυγχρονισμού ή κατόπιν από την εισροή ξένου επενδυτικού κεφαλαίου.
Στην πρόσφατη ελληνική μας εμπειρία των τελών του εικοστού αιώνα και της αυγής του εικοστού πρώτου, ζήσαμε μια εκδοχή της αφήγησης, των πρακτικών, του παράπλευρου και μελλοντικά πληρωτέου κόστους του εκσυγχρονιστικού παραδείγματος. Μας χρέωσε, γιγάντωσε τον μηχανισμό κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος. Και έφυγε νύχτα αφήνοντας μια δυναμική χρέους που θα έπνιγε και βουνό.
Σήμερα, οι Έλληνες αριστεροί που μας κυβερνούν μάς λένε πως η προσέλκυση του ξένου επενδυτικού κεφαλαίου θα ξεκολλήσει την χώρα από το σπιράλ της μόνιμης οικονομικής δυσπραγίας. Πως οι άμεσες ξένες επενδύσεις, όταν έλθουν, θα αφήσουν οικονομικό πλεόνασμα στην χώρα, από το οποίο θα προέλθει μια πρωτογενής συσσώρευση κεφαλαίου για να ανοικοδομήσει την οικονομική της μηχανή. Δεν μας λένε με ποιούς όρους έρχεται ο ξένος κεφαλαιούχος να κάνει μπίζνες σε μια χώρα-αποικία. Ούτε ποιός είναι το ντόπιο τσιράκι του.
Τα φαντάσματα του μαρξισμού βγήκαν από τους τάφους τους
Η κλασσική μαρξιστική σκέψη στο θέμα του σχηματισμού των περιφερειακών οικονομιών βρίσκεται διεσπαρμένη σε άρθρα και επιστολές των Μαρξ και Ένγκελς, στο Κεφάλαιο, στο Μανιφέστο, στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, καθώς και στον Ιμπεριαλισμό του Λένιν και τη Συσσώρευση του Κεφαλαίου της Ρόζας Λούξεμπουργκ.
Κοινός τόπος στην ανάλυση των κλασσικών της μαρξιστικής σκέψης είναι πως οι περιφερειακές χώρες μπορούν να αναπτυχθούν καπιταλιστικά μόνον μέσω της ενσωμάτωσής τους στην παγκόσμια καπιταλιστική αγορά – διαδικασία που θα οδηγήσει στην εκβιομηχάνισή τους. Οι Μαρξ και Ένγκελς είναι θετικοί προς την διείσδυση των μητροπολιτικών οικονομιών στις περιφερειακές, υποστηρίζουν την αποικιοκρατία ως ιστορική αναγκαιότητα για την διαδικασία της προόδου. Στο Μανιφέστο, γίνεται λόγος για τους βάρβαρους και τους ημιβάρβαρους: με την καπιταλιστικοποίηση των περιφερειακών οικονομιών, δημιουργείται και εκεί προλεταριάτο και τίθενται έτσι οι προϋποθέσεις για την σοσιαλιστική επανάσταση.
Ο Ένγκελς γράφει στα 1848 στην εφημερίδα Northern Star, με αφορμή την κατάκτηση της Αλγερίας: «η κατάκτηση αυτή είναι ένα σπουδαίο και ευτυχές γεγονός για την πρόοδο του πολιτισμού». Ο Μαρξ, σχετικά με την αγγλική αποικιοκρατία στην Ινδία, γράφει στα 1853 στην εφημερίδα New York Daily Tribune: «Η Αγγλία έχει να εκπληρώσει διπλή αποστολή στην Ινδία: μια καταστρεπτική και μια αναγεννητική. Την εξολόθρευση της παλιάς ασιατικής κοινωνίας και την δημιουργία υλικών βάσεων της δυτικής κοινωνίας στην Ασία. Η αστική βιομηχανία και το εμπόριο δημιουργούν τις υλικές προϋποθέσεις ενός νέου κόσμου». Και έτσι «η αστική τάξη σύρει όλα, ακόμα και τα πιο βάρβαρα, έθνη στον πολιτισμό».
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ διατυπώνει το σαφέστερο επιχείρημα υπέρ του προοδευτικού ρόλου που διαδραματίζει το μητροπολιτικό κεφάλαιο στην περιφέρεια. Θεωρεί την εκβιομηχάνιση και την μείωση της απόστασης μεταξύ περιφέρειας και μητρόπολης συνέπειες της μαζικής εξαγωγής κεφαλαίου προς την περιφέρεια. «Η ιμπεριαλιστική φάση της καπιταλιστικής συσσώρευσης περιλαμβάνει την εκβιομηχάνιση και καπιταλιστική χειραφέτηση της ενδοχώρας». «Η επίτευξη της καπιταλιστικής αυτονομίας στις περιφέρειες και τις καθυστερημένες αποικίες γίνεται μέσα από πολέμους και επαναστάσεις».
Οι Έλληνες αριστεροί δεν γνωρίζουν το πρόσωπο που βλέπουν στον καθρέφτη
Πόση σχετικότητα έχει το θεωρητικό σχήμα της υπανάπτυξης για την Ελλάδα του Μνημονίου; Ποιοί αριστεροί απόμειναν να το υπερασπίζονται; Υφιστάμεθα ή όχι εκμετάλλευση από τους ξένους; Συμμάχησαν ή όχι οι εγχώριες ελίτ μαζί τους; Το οικονομικό παιχνίδι παίζεται ή όχι με τους όρους των ξένων; Υπάρχει προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης σε καθεστώς πλήρους εκχώρησης των εθνικών δικαιωμάτων στους ξένους; Μπορεί να αναπτυχθεί μια εθνική οικονομία χωρίς στιβαρό κρατικό τομέα και αξιόλογη κρατική περιουσία; Ποιός έδωσε την κρατική περιουσία στους ξένους;
Originally posted 2018-04-06 11:21:55.
