Η ανά χείρας «Ιστορία του Εθνικού Διχασμού» ξεκινάει με άρθρο του Ελευθερίου Βενιζέλου, δημοσιευμένο στις 11 Οκτωβρίου 1934 στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα». Πρώτο από μια σειρά άρθρων, το κείμενο του Ελευθερίου Βενιζέλου τιτλοφορείται «Εις τας παραμονάς ενός νέου αγριωτάτου εμφυλίου πολέμου» και σκοπεύει να απαντήσει στα ερωτήματα για το ποιες είναι οι αιτίες, ποιος ευθύνεται και πώς μπορεί να προληφθεί το κακό που περιγράφει ως επερχόμενο στην πολιτική σφαίρα της χώρας. Χαρακτηριστικό της παρέμβασης Βενιζέλου είναι πως για να διασαφηνιστεί ο χαρακτήρας και το πλαίσιο του νέου, επαπειλούμενου «αγριωτάτου εμφυλίου πολέμου», η αφήγηση του αναφέρεται στην βαθύτατη πολιτική διαίρεση που προκλήθηκε στην Ελλάδα με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον γνωστό σε όλους μας Εθνικό Διχασμό.
Στο πρώτο άρθρο του Ελευθερίου Βενιζέλου και στην εκπεφρασμένη πρόθεσή του να δημοσιεύσει σειρά τοποθετήσεων, σπεύδει να απαντήσει μόλις δύο ημέρες μετά, με άρθρο του στην εφημερίδα «Η Καθημερινή», ο Ιωάννης Μεταξάς, εγκαινιάζοντας, έτσι, την εμβληματικότερη γραπτή πολιτική αντιπαράθεση του εικοστού αιώνα, που κατέληξε να αριθμεί 107 άρθρα δημοσιευμένα κατά την διάρκεια του 1934 και 1935. «Θα απαντήσωμεν εις εν έκαστον των άρθρων του, περιοριζόμενοι εντός του περιθωρίου της συζητήσεως το οποίον αυτός ούτος ο κ. Βενιζέλος διαγράφει», σημειώνει ευθέως ο Ιωάννης Μεταξάς, αποδίδοντας προκαταβολικά την μορφή διαλόγου στην σειρά των δημοσιεύσεων στις δυο εφημερίδες της εποχής.
Μια δεύτερη, εξίσου σημαντική, συμπαραδήλωση της πρόθεσης Μεταξά να αντιπαρατεθεί με τον Βενιζέλο είναι πως καθιστά σαφή την διαθεσιμότητά του να αναγνωριστεί ως ο ηγετικός πολιτικός του αντίπαλος κατά την στιγμή εκείνη: ως «πρόσωπον κατέχον ακριβήν γνώσιν των τότε διατρεξάντων», ως «άμεσος βοηθός των πρωτεργατών», μόνος μαζί με τον Βενιζέλο «σωζόμενος πλέον εν ζωή» και «εντός της δημοσίας ζωής». Συνεπώς, ο στόχος του Μεταξά δεν είναι μόνον ιστοριογραφικός, αλλά καθοριστικά πολιτικός. Δεν περιορίζεται στην ιστορική πολιτική δικαίωση, αλλά είναι, επιπλέον, κυβερνητικός: μια άγρια μάχη για την εξουσία ήδη σοβεί και ο Μεταξάς προβάλει ως κύριος, πια, διεκδικητής της. Αφ’ ετέρου, είναι πολιτειακός: ο Μεταξάς προβάλει ως ο πιστός θεματοφύλακας της Βασιλείας και των εθνικών της επιλογών, σε αντιδιαστολή με τους όψιμους υποστηρικτές της, που εκπροσωπούνται από τον Γεώργιο Κονδύλη.
*Από τον Πρόλογο του ΙΩΑΝΝΗ ΝΑΣΙΟΥΛΑ στο: Η Ιστορία του Εθνικού Διχασμού | Τα άρθρα του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Ιωάννη Μεταξά στις εφημερίδες “Ελεύθερον Βήμα” και “Η Καθημερινή”. Πρόλογος: Ιωάννης Νασιούλας | Εκδόσεις Ελληνική Πρωτοπορία, 2023 (www.grecobooks.com/589)
