Θεολογία των πέντε στοιχείων στο ιαπωνικό shinto

«Απ’ τον κόσμο της απόλυτης αλήθειας, προέρχεται το Go Dai (五大), οι πέντε θεμελιώδεις εκφράσεις. Το συνεχές του Κενού – Kû (空), του Αέρα – Fu (風), της Φωτιάς – Ka (火), του Νερού – Sui (水), της Γης – Chi (地), αποτυπώνει τη δημιουργία του σύμπαντος και συμβολίζει τους τρόπους που συγκροτείται η φυσική ύλη, ως άμορφο ατομικό δυναμικό, αέρια ύλη, εκρηκτική ενέργεια, υγρό στοιχείο και στέρεα ύλη. Αυτό το συνεχές περιγράφει τον τρόπο που τα πράγματα είναι.

Απ’ τον κόσμο της υλικής πραγματικότητας, έλκει την καταγωγή της η αλληλουχία του Go Gyô (五行), των πέντε πρωταρχικών στοιχείων, που περιγράφει πώς τα πράγματα συνδέονται και λειτουργούν. Γη – Chi (地), Νερό – Sui (水), Φωτιά – Ka (火), Ξύλο – Moku (木), Μέταλλο – Kin (金), συνεχώς λειτουργούν και διαντιδρούν, δημιουργώντας και καταστρέφοντας το ένα το άλλο. Όπως το νερό τρέφει το αναπτυσσόμενο δένδρο, που πέφτει κατόπιν από τη μεταλλική λεπίδα, καταναλώνεται από τη φωτιά, παράγοντας τη σκόνη της γης, τα πέντε στοιχεία μπορούν να ιδωθούν επίσης και συμβολικά στη ρύθμιση της προσωπικής υγείας και στην εμφάνιση των γεγονότων της ζωής» (Hatsumi Masaaki).

Τόσο η θεωρία του Go Gyô (五行), όσο και του Go Dai (五大) είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην ηπειρωτική Ασία και δη στην κινεζική και ινδική φιλοσοφία. Δεν εμφανίζεται με οργανωμένο και εκτατικό τρόπο στα ιερά κείμενα του εντόπιου ιαπωνικού Shintô. Φαίνεται πως συστηματοποιείται η ενσωμάτωσή τους στο Shintô τον 17ο αιώνα, συγκριτιστικά με τις εκδοχές του ιαπωνικου Βουδισμού, που ήδη αναπτύσσονται από τον 8ο αιώνα.

Ταυτόχρονα, ενώ είναι προφανής η ταύτισή τους με τις αντίστοιχες συναγωγές των πέντε στοιχείων της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, η θεολογική και φιλοσοφική συνάφεια των δύο παραδειγμάτων, του σινικού και του ελληνικού, διαθέτει ακόμη πολύ σχολάζον τεκμηριωτικό δυναμικό.

Στην καθ’ υμάς παράδοση, η λέξη «στοιχείον» ανευρίσκεται στον Τίμαιο του Πλάτωνος, δηλωτική αυτού που βρίσκεται σε σειρά και τάξη. Η χρήση του όρου στην αρχαϊκή ελληνική φιλολογία ανακαλεί αυτό που είναι μέρος ουσιαστικό ενός πράγματος.
Go Dai (五大) είναι οι πέντε στοιχειακές εκφράσεις του φυσικού κόσμου, τα πέντε στοιχεία:

Κενό	Kû	空
Αέρας	Fu	風
Φωτιά	Ka	火
Νερό	Sui	水
Γη	Chi	地

Θεωρία των Πέντε Στοιχείων

Στη σινική προφορική και γραπτή παράδοση, το όνομα, η σειρά και το πλήθος των πέντε στοιχείων έχουν ιδιαίτερη αναλυτική αξία.

Όνομα

Χαρακτηριστικά, ονόματα και ιδιότητες που συχνά συνδέονται με το καθένα:

Κενό: κενότητα, άπειρο, χωρητικότητα, απεριόριστο, ακατάστροφο, χωρητικό, αδιαφοροποίητο, πηγή όλων, προορισμός όλων, θεμέλιο
Αέρας: ελευθερία, επέκταση, κίνηση, ελαφρότητα
Φωτιά: θέληση, δημιουργικότητα, πάθος, κίνητρο
Νερό: το άμορφο, το ρευστό, το προσαρμοστικό
Γη: υλικότητα, σταθερότητα, μορφή, βαρύτητα

Σειρά

Η απαρίθμησή τους ξεκινά είτε με τη Γη είτε με το Κενό. Παραθετικά, η απαρίθμησή τους γίνεται υπολαμβάνοντας πορεία από το ελαφρύτερο προς το βαρύτερο, από το πυκνότερο προς το αραιότερο, από το υλικότερο προς το πνευματικότερο. Ή ανάστροφα.

Επίσης, το ένα γεννά το άλλο και η καταστροφή του ενός είναι δημιουργία του άλλου: «πυρὸς θάνατος ἀέρι γένεσις, καὶ ἀέρος θάνατος ὕδατι γένεσις» (Ηράκλειτος).

Πλήθος

Έχουν πλήθος, επειδή είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Είναι πέντε. Όμως, στις γραπτές παραδόσεις της Άπω Ανατολής συναντώνται επίσης σε ομάδα: των τριών: Γη, Νερό, Φωτιά· των τεσσάρων: Γη, Νερό, Φωτιά, Αέρας· των έξι: με την πρόσθεση της Συνείδησης, του Νου, Ishiki (意識).

*Απόσπασμα από το έργο: Budo & Ninjutsu. San Shin no Kata & Kihon Happo Kata. Του Ιωάννη Νασιουλα. Εκδόσεις Ελληνική Πρωτοπορία, 2016. Αποκλειστικά διαθέσιμο από το www.grecobooks.com