Η ανακοίνωση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής για παροχή υποτροφιών σε κληρικούς από την Ιορδανία που ενδιαφέρονται να φοιτήσουν στο Ελληνικό Κολλέγιο/Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στην Βοστώνη προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Μεταξύ άλλων, εγείρονται επιφυλάξεις για το κατά πόσο θα επηρεάσει η απόφαση αυτή τα οικονομικά της Σχολής. Πάντως, η πρόσφατη ματαίωση της προγραμματισμένης συνεδρίασης της εφορείας της Σχολής εκ μέρους του πρόεδρου της δεν αποτελεί καλό οιωνό.
Η διανομή υποτροφιών είναι καλό πράγμα, όπως και η στήριξη οικονομικά ασθενέστερων Εκκλησιών σαν το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων (αν και το τελευταίο δεν φάνηκε πολύ συνεργάσιμο στην εκκλησιαστική κρίση που ξέσπασε με αφορμή το καθεστώς αυτοκεφαλίας που χορηγήθηκε στην Ουκρανία). Όμως, είναι φρόνιμο να τακτοποιεί κανείς τα του οίκου του πρώτα, ώστε να είναι μετά σε θέση να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια.
Όσον αφορά την Σχολή της Βοστώνης, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι όλες οι εσωτερικές υποθέσεις που την ταλάνιζαν έχουν λυθεί ως δια μαγείας. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που κινδύνεψε να χάσει την αναγνώρισή της από τις αρμόδιες αρχές, εν πολλοίς εξαιτίας των οικονομικών της προβλημάτων. Έπειτα, παραμένουν ερωτηματικά σχετικά με την ακαδημαϊκή ανταγωνιστικότητά της – ειδικά την ικανότητά της να μεταλαμπαδεύει τις απαιτούμενες γνώσεις και την απαραίτητα αγάπη για την ελληνική γλώσσα στους ιεροσπουδαστές. Το αποτέλεσμα είναι ότι παρουσιάζουν ελλείψεις αρκετοί εξ αυτών, ενώ άλλοι πάσχουν από το σύνδρομο της «αισωπείου αλεπούς», όπου εξοστρακίζουν κάθε τι ελληνικό επειδή απλά δεν το κατέχουν, στερώντας τον κόσμο από ένα πολύτιμο πολιτισμικό κεφάλαιο (και πνευματικό εφόδιο).
Η διαφορά μεταξύ λειτουργήματος και επαγγέλματος
Υπάρχει, όμως, και ένα εξίσου σημαντικό ζήτημα, που αφορά στο «ήθος». Η ιεροσύνη θεωρείται «λειτούργημα», όχι «επάγγελμα». Ωστόσο, οι ελληνορθόδοξοι ιερείς στις ΗΠΑ αμείβονται αρκετά καλύτερα από τους ιερείς των άλλων Ορθοδόξων δικαιοδοσιών. Αυτό είναι προς τιμήν της Ομογένειας, στον βαθμό που βοηθάει να εξασφαλιστούν μόνιμοι ιερείς με καλή κατάρτιση, που χρειάζονται τα απαραίτητα μέσα για να ζήσουν τις οικογένειές τους. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν η κατάστασή αυτή οδηγήσει στην προνομιακή μεταχείριση, την δημιουργία μιας νοοτροπίας «εξαιρετισμού», αυταρέσκειας και ταξικής αποστασιοποίησης από τον λαό.
Εδώ που τα λέμε, το να ξεκινήσει κάποιος την «επαγγελματική» του σταδιοδρομία με εξαψήφιο ετήσιο μισθό, προνόμια επιπέδου διευθυντικών στελεχών, επιπλέον παροχές όπως εταιρικά αυτοκίνητα ή πληρωμένες διακοπές και σχετικές δυνατότητες επιλογής του χώρου (της ενορίας) όπου θέλουν να υπηρετήσουν δεν είναι μια πολυτέλεια που έχουν πολλοί απόφοιτοι πανεπιστημίου που ετοιμάζονται να ενταχθούν στον επαγγελματικό χώρο.
Ο προβληματισμός για το ήθος των ιεροσπουδαστών δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος, όντας ακόμη αρχιμανδρίτης στην Βοστώνη, απηύθυνε μια… προφητική προειδοποίηση στον τότε Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Αθηναγόρα. Στην υπό ημερομηνία 26 Νοεμβρίου 1947 επιστολή του, σημειώνει, μεταξύ άλλων, το παράπονό του ότι είτε δεν προσπαθούν είτε δεν κατορθώνουν να μεταλαμπαδεύσουν το ανάλογο πνεύμα εργατικότητας στους φοιτητές της Σχολής και θίγει ευθέως το θέμα καλλιέργειας «ιερατικής συνείδησης». Ασκεί κριτική στην μέθοδο των προσυμφωνηθέντων διορισμών, της διαπραγματευτικής τακτικής των τελεσίγραφων και κόκκινων γραμμών, το δικαίωμα να επιλέγουν οι αποφοιτούντες ιεροσπουδαστές ανάμεσα σε διάφορες ενορίες ή να μην αποδέχονται τον διορισμό τους ως μέθοδο που χαλάει την πειθαρχία, σκοτώνει το πνεύμα της «διακονίας» και μετατρέπει την ιεροσύνη σε «επάγγελμα».
Στην προσπάθειά του να φανεί δίκαιος, ο μελλοντικός αρχιεπίσκοπος Αμερικής αναφέρει ότι δεν θεωρεί έναν μόνο άνθρωπο υπαίτιο για την κατάσταση που δημιουργήθηκε, αποδεχόμενος την ευθύνη που του αναλογεί. Τονίζει, όμως, ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει όλοι μαζί να διορθώσουν την κατάσταση, την οποία επέτρεψαν μεν να δημιουργηθεί από πατρική μέριμνα, αλλά η οποία θα αποτελέσει «κακό προηγούμενο αύριο».
Στην ίδια επιστολή, ο αείμνηστος Ιάκωβος αναφέρει ότι εργάζεται χωρίς εξαίρεση καθημερινώς από τις 8 π.μ. μέχρι τις 9 μ.μ., με αποτέλεσμα να μην του μένει χρόνος για την δική του επαγγελματική επιμόρφωση ή ελεύθερο χρόνο να γράφει τις διαλέξεις και τις ομιλίες του. Εξομολογείται ότι ο μεγαλύτερός του φόβος είναι ότι εξαιτίας του βεβαρημένου του προγράμματος, σε λίγο δεν θα είναι εις θέσιν να παράγει το ίδιο έργο που παρήγαγε έως τότε και θεωρεί λυπηρό ότι, ευκαιρίας δοθείσης, οι αποφοιτούντες ιεροσπουδαστές θα επιλέξουν πάντα να παρερμηνεύσουν την πατρική μέριμνα του Αρχιεπισκόπου, προτιμώντας την ατιμωρησία της προϊσταμενίας και όσα προνόμια συνεπάγονται αυτής, αντί να υπηρετήσουν σε μια κοινότητα όπου θα ήταν «υφιστάμενοι και υπόλογοι σε κάποιον».
Υποτροφίες και ελληνικά σχολεία
Και επειδή αναφερόμαστε σε υποτροφίες, το μέλλον των κοινοτικών μας ημερησίων σχολείων δεν μπορεί να παραβλέπεται. Τα εν λόγω εκπαιδευτήρια δεν αξίζουν τουλάχιστον ένα μέρος της χρηματοδότησης που θέλει να διαθέσει ο Αρχιεπίσκοπος για διεθνείς υποτροφίες για την Σχολή;
Εν αντιθέσει με πολλές δυτικές κοινωνίες, ο κλήρος στην ελληνική κοινωνία δεν θεωρείτο ξεχωριστή τάξη ή κάστα. Προέρχεται από τον λαό και ζει ανάμεσά του. Είναι απαραίτητο να διατηρηθεί αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα.
Σε μια εποχή που τα δημόσια σχολεία των ΗΠΑ αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων, ο αριθμός των μαθητών στα ημερήσια ελληνικά σχολεία θα έπρεπε να αυξάνεται, αλλά τα δίδακτρά τους είναι συχνά απαγορευτικά για μικρομεσαίους – ειδικά τους πολύτεκνους.
Οι ηγέτες της Ομογένειας (και δη της Εκκλησίας) θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν αυτήν την πραγματικότητα αυτή και προσφέρουν τις κατάλληλες λύσεις.
Twitter @CTripoulas
