Ο κ.Βενιζέλος δια του πρώτου του άρθρου έθηκεν ως σκοπόν της αρθρογραφίας του να εκθέση τας αιτίας του εσωτερικού διχασμού, να ανεύρη τας ευθύνας και να εξετάση αν είνε δυνατή η πρόληψις νέου εμφυλίου πολέμου.
Και εν τούτοις δι΄ενός άλματος από του πρώτου του άρθρου έως το δεύτερον υπερπηδά ολόκληρον την περίοδον από του 1915 έως του 1920. Ωσάν η περίοδος αύτη να μη έπαιξε κανένα ρόλον εις τον δημιουργηθέντα εσωτερικόν διχασμόν, ωσάν ο διχασμός να περιωρίζετο μόνον εις τον πολιτικόν κόσμος και να μη ήτο βαθύτατος μέχρι και των κατωτέρων στρωμάτων της Ελληνικής κοινωνίας, ωσάν να ήτο ούτος δημιούργημα πολιτικών αντιθέσεων μόνον και να μη ήτο προ πάντος αποτέλεσμα εξεγέρσεως βαθέως τρωθέντων και καταπατηθέντων αισθημάτων και ιδανικών μεγάλης μερίδος του Ελληνικού λαού.
Ημείς, σημειούντες απλώς, τα κυριώτερα μόνον γεγονότα της εποχής εκείνης, αναμένομεν τας επ’ αυτών εξηγήσεις του κ. Βενιζέλου.
Είνε ταύτα:
Η πρόσκλησις ξένων στρατών επί ελληνικού εδάφους κατά Σεπτέμβριον του 1915 άνευ Νόμου, όπως επέβαλλε το Σύνταγμα, και άνευ τουλάχιστον Συνθήκης τινός, όπως θα επέβαλλεν η φρόνησις.
Ο δοθείς εις την αποχήν από των εκλογών του 1915 επαναστατικός χαρακτήρ, με πλήρη συνδρομή των εν τη χώρα ξένων στρατών.
Η επέκτασις της ξενικής κατοχής και η άσκησις επί του ουδετέρου ελληνικού εδάφους πολεμικών επιχειρήσεων με συνέπειαν την εισβολήν των αντιθέτων στρατών επί του εδάφους μας και την μεταβολήν αυτού εις πεδίον πολέμου ανταγωνιζομένων ξένων στρατών.
Η νότα της 16ης Ιουνίου 1916, δια της οποίας κατελύθη η ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, και η αναγνώρισις της καταλύσεως ταύτης υπό του κ. Βενιζέλου.
Το κίνημα της Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριον 1916 και τη συμπράξει των ξένων στρατών ο διχασμός του Ελληνικού κράτους εις δύο κράτη, το κράτος της Θες/νίκης και το κράτος των Αθηνών. Ο ακήρυκτος πόλεμος του κράτους της Θεσσαλονίκης εναντίον του κράτους των Αθηνών τηρουμένου δεσμίου υπό των ξένων στρατών και στόλων.
Η επίθεσις κατά των Αθηνών προς εξαναγκασμόν του Ελληνικού στρατού να παραδώση τα όπλα του εις τους ξένους στρατούς και τα επακολουθήσαντα θλιβερά υπό πάσαν έποψιν γεγονότα του Νοεμβρίου 1916.
Ο αποκλεισμός του 1916 και 1917 και αι εξ αυτού στερήσεις, η πείνα και η δυστυχία.
Η εκ συνεννοήσεως με ξένας Δυνάμεις εκδίωξις του Βασιλέως Κωνσταντίνου τον Ιούνιον του 1917, η ανατροπή της Συνταγματικής Διαδοχής, και αι δια των ξένων ενεργηθείσαι εξορίαι πάντων των πολιτικών και στρατιωτικών, οίτινες δεν ανήκον εις την μερίδα του κ. Βενιζέλου.
Η φοβερά τραγωδία του 1917-1920, της οποίας την αγριότητα δεν εξηγούν ουδέ αι ανάγκαι του πολέμου.
Συνέπεια πάντων τούτων ήτο η πτώσις του κ. Βενιζέλου κατά τας εκλογάς του 1920. Δεν δυνάμεθα να φαντασθώμεν ότι πολιτικός οξυδερκέστατος, ως ο κ. Βενιζέλος, επίστευε πράγματι ότι μετά τα γεγονότα ιδίως του 1917-1920, δεν έτρεχε σοβαρώτατον κίνδυνον να χάση τας εκλογάς. Αλλά ως μη ήρκει ο κίνδυνος ούτος, ο κ. Βενιζέλος θέτει εις τας παραμονάς των εκλογών ζήτημα επανόδου ή μη του Βασιλέως Κωνσταντίνου, ως αποτελέσματος των εκλογών. Δεν δυνάμεθα να υποθέσωμεν ότι διέφυγε την αντίληψιν ενός πολιτικού, ως ο κ. Βενιζέλος, η τεραστία ενίσχυσις, την οποίαν έδιδεν εις τους αντιπάλους του δια της θέσεως τοιούτου ζητήματος ως επάθλου του εκλογικού αποτελέσματος.
Και γεννάται ήδη το κολοσσιαίον πρόβλημα: Αφού ο κ. Βενιζέλος είχεν, ως γράφει ο ίδιος, την βαθείαν πεποίθησιν ότι μόνον αυτός, χάρις εις τας στενωτάτας σχέσεις με τους νικήσαντας Συμμάχους, ηδύνατο να καταστήσει πράγμα την θεωρίαν της Συνθήκης των Σεβρών, αφού είχε την βαθείαν πεποίθησιν ότι οι αντίπαλοί του ερχόμενοι εις την αρχήν θα κατέστρεφον την πραγματοποίησιν των υπέρ της Ελλάδος μεγάλων σχεδίων του, ακριβώς μάλιστα κατά την στιγμή, καθ΄ην κατά την γνώμην του επέκειτο η άμεσος πραγματοποίησις των μεγάλων ιδανικών του, δια της προκηρύξεως εκλογών υπό τοιούτους δι΄αυτόν δυσμενείς όρους; Διατί αφού εκράτησεων επί τόσα έτη δεσμίους τους αντιπάλους του, δεν τους εκράτει και επί τινάς μήνας ακόμη, αφού δια του τρόπου τούτου θα εξησφάλιζε την αποπεράτωσιν του μεγαλείου της Ελλάδος;
Λέγει ο κ. Βενιζέλος ότι οι αντίπαλοί του τον εξηνάγκασαν εις εκλογάς. Πώς; Τινί τρόπω; Δια συλλαλητηρίων; Δια διαδηλώσεων; Δια στάσεων; Ουδέν τούτων εγένετο καθ΄όλον το 1920. Ο αντιβενιζελικός κόσμος, αφού το δυναμικόν αυτού μέρος συνετρίβη από του 1916 μέχρι του 1919 από ανωτέρας βίας, είχε σταυρώσει τας χείρας και ανέμενε πότε θα ευδοκήση ο κ. Βενιζέλος να κάμη εκλογάς.
Και μένει η απόπειρα του Σταθμού της Λυών εις Παρισίους. Αλλά δεν πιστεύομεν να θεωρή ταύτην ο κ. Βενιζέλος ως τον εξαναγκασμόν τον οποίον υπέστη. Ούτε νομίζομεν ότι είνε ορθόν να αποδίδη ταύτην, χωρίς να έχη αποδείξεις, εις άλλους, παρά εις εκείνους οι οποίοι την εξετέλεσαν. Δεν είνε σωστόν να υποπίπτη τις διαρκώς εις τα αυτά σφάλματα.
Ημείς τουλάχιστον καταδικάζομεν απολύτως πάσας τας πράξεις τας στρεφομένας κατά της ζωής ενός πολιτικού, οιουδήποτε πολιτικού. Είνε προτιμότερον εις μίαν χώραν να εξεγείρωνται ενόπλως οι πολίται και εις τας αιματηροτάτας των στάσεων, παρά οι πολιτικοί φόνοι. Αλλά πολιτικοί φόνοι δεν είνε μόνον εκείνοι τους οποίους ενεργεί τις κρυμμένος όπισθεν ενός φράκτου κα΄τα του αντιπάλου του, αλλά και η παράδοσις του αντιπάλου εις ένα δικαστήριον επί τούτω συγκροτημένον, ίνα τον θανατώση. Κατ΄ουσίαν είνε το ίδιον. Από απόψεως δε αποτελεσμάτων το δεύτερον είνε το χειρότερον.
Πάσαι αύται αι πράξεις οιουδήποτε είδους, από οιονδήποτε πάθος και αν προέρχονται, όχι μόνον είνε καταδικαστέαι ηθικώς, αλλά και μεγίστην βλάβην συνεπάγονται εις την υπόθεσιν την οποίαν υπερασπίζονται οι ενεργούντες αυτάς, ακόμη και αν επιτύχωσι. Η ιστορία το διδάσκει εις κάθε βήμα. Η δε ιδική μας ιστορία της τελευταίας εικοσαετίας και μέχρι προχθές ακόμη είνε ζωντανόν παράδειγμα.
Αλλ΄αφ΄ετέρου και κάθε πολιτικός γνωρίζων την βιαιότητα των ανθρωπίνων παθών πρέπει να έχη υπ΄όψιν του και τους ενδεχομένους τούτους κινδύνους. Και έχει, βεβαίως, όχι μόνον το δικαίωμα να ασφαλίση την ζωήν του, αλλά και το καθήκον, αφού δεν είνε μεμονωμένον άτομον, ο πολιτικός, αλλά συνθετικόν πρόσωπον, εκ της προσωπικής τύχης του οποίου εξαρτάται η τύχη και πολλάκις η ύπαρξις χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι των ακολουθούν. Αλλά εκείνο το οποίον δεν δικαιούται ο πολιτικός είνε να επιτρέπη εις εαυτόν να επηρεάζεται εις την πολιτικήν του κατεύθυνσιν από το ενδεχόμενον τοιούτων προσωπικών κινδύνων. Και συνεπώς δεν θέλομεν να πιστεύσωμεν ποτέ ότι ο κ. Βενιζέλος επηρεάσθη από την κατ΄αυτού απόπειραν του σταθμού της Λυών, εις την απόφασιν των εκλογών.
Δεν μένει, λοιπόν, άλλη λογική εξήγησις της αποφάσεως δια τας εκλογάς του 1920, παρά μια και μόνη, η εκ μέρους του κ. Βενιζέλου κατανόησις, ότι η Συνθήκη των Σεβρών ήτο χάρτης άγραφος, άνευ μακράς επιπόνου και επικινδύνου εκστρατείας της Ελλάδος κατά της Τουρκίας, της Ελλάδος μόνης πλέον και άνευ βοηθείας παρά των Συμμάχων της. Όλαι αι προηγηθείσαι διαπραγματεύσεις, αι καταλήξασαι εις την Συνθήκην των Σεβρών, αι διατυπούμεναι εις έγγραφα, υπομνήματα, διακοινώσεις, άτινα πάντα εδημοσιεύθησαν πλέον και είνε πασίγνωστα, θα τον είχον πείσει, βεβαίως, περί τούτου. Ο κ. Βενιζέλος επί πολύ προσεπάθησε να επιτύχη πραγματικήν συμμετοχήν των Συμμάχων εις τον κατά της Τουρκίας πόλεμον της Ελλάδος, χωρίς όμως να το κατορθώση. Χωρίς να κατορθώση τίποτε άλλο, παρά μιαν ευμενή της Αγγλίας ουδετερότητα, και τούτο εφ΄όσον θα ήτο εις την αρχήν ο Λόυδ Τζώρτζ. Εάν παραβάλη τις την Συνθήκην των Σεβρών με τας συμφωνίας της Ρουμανίας προς έξοδόν της εκ της ουδετερότητος και αι οποίαι υποχρεωτικώς εξετελέσθησαν υπό των Συμμάχων, καταπλήσσεται εκ της διαφοράς. Η Ρουμανία εξήλθε της ουδετερότητος με την υπόσχεσιν ότι ο πόλεμος των Συμμάχων δεν θα ετερματίζετο, παρά αφού και αύτη θα ελάμβανεν εις την κατοχήν της και με την βοήθειαν των Συμμάχων τα εδάφη, τα οποία διεξεδίκει.
Η Συνθήκη των Σεβρών ετερμάτιζε τον πόλεμον των Συμμάχων με την Τουρκίαν της Κωνσταντινουπόλεως, και άφινε την Ελλάδα να πολεμήση μόνη προς την Τουρκίαν του Κεμάλ, δια να πάρη μόνη της από τον Κεμάλ, ό,τι θεωρητικώς της ανεγνώρισαν οι Τούρκοι της Κωνσταντινουπόλεως. Και ούτω η Ελλάς ευρέθη μόνη της εις πόλεμον προς ολόκληρον το τουρκικόν Έθνος, αλλά εκπροσωπούμενον υπό του Κεμάλ, ενώ οι Σύμμαχοί της ευρίσκοντο εις ειρήνη προς το αυτό τουρκικόν Έθνος, αλλά εκπροσωπούμενον υπό της Κυβερνήσεως της Κωνσταντινουπόλεως, την οποίαν Κωνσταντινούπολιν διετήρουν εις χείρας των ως παρακαταθήκην, δια να την αποδώσωσιν εις το τουρκικόν Έθνος αλώβητον από πάσης ελληνικής επιχειρήσεως.
Αυτό ήτο η Συνθήκη των Σεβρών.
Θα μου ειπήτε οι αναγνώσται μου: Αλλά τότε διατί και η Ελλάς να μη λάβη εκ των προτέρων, προ της εξόδου της εκ της ουδετερότητος, τας αυτάς εγγυήσεις παρά των Συμμάχων, τας οποίας έλαβε και Ρουμανία; Αυτό λέγω και εγώ: διατί να μη τας λάβη; Αυτό είνε που αποτελεί την ουσιαστικήν διαφοράν μεταξύ της βασιλικής λεγομένης πολιτικής και της πολιτικής του κ. Βενιζέλου.
Ούτω φθάνομεν εις την Μικρασιατικήν εκστρατείαν. Είτε ο κ. Βενιζέλος ενίκα εις τας εκλογάς του 1920 είτε οι αντίπαλοί του, η Ελλάς θα διεξήγε μόνη της τον πόλεμον κατά της Τουρκίας, εάν ήθελε να πραγματοποιήση την Συνθήκην των Σεβρών, και συνεπώς μοιραίως θα αποτύγχανεν, όπως απέτυχε. Το μόνον ζήτημα που έλυσαν αι εκλογαί ήτο το ποιος θα επλήρωνε τα σπασμένα: ο κ. Βενιζέλος ή αντίπαλοί του. Τα επλήρωσαν οι δεύτεροι.
Αλλά επί του χαρακτήρος τούτου της Συνθήκης των Σεβρών θα επιμείνωμεν κατωτέρω δια να αφαιρέσωμεν έστω και την ελαχίστην οιουδήποτε αμφιβολίαν.
Άρθρο του Ιωάννη Μεταξά στην Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19 Οκτωβρίου 1934. Σειρά: Ιστορία του Εθνικού Διχασμού
Originally posted 2019-10-10 17:00:15.
