Βαθιά αναστάτωση και προβληματισμό προκαλούν οι καταγγελίες που είδαν το φως της δημοσιότητας για την γνωστή ΜΚΟ «Κιβωτό του Κόσμου», που απολάμβανε, ως τώρα, μεγάλη δημοφιλία, εν πολλοίς, εξαιτίας της θετικής προβολής από τα ΜΜΕ. Η είδηση ξέσπασε ως κεραυνός εν αιθρία και ως είθισται στα ελλαδικά δεδομένα, προκάλεσε υπερδιέγερση σε δημιοσιογραφούντες και δημοσιολογούντες. Προδήλως, η σοβαρότητα των καταγγελιών προϋποθέτει την διεξαγωγή εξονυχιστικού ελέγχου σε όλες τις δομές και τα οικονομικά της οργάνωσης, για την διαλεύκανση της υπόθεσης. Παράλληλα, όμως, μια σοβαρή δημοσιογραφική κάλυψη της είδησης οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν και το τεκμήριο της αθωότητας, το οποίο δεν πρέπει να ισχύει αποκλειστικά στην δικαστική αίθουσα.
Οι περισσότεροι αναγνώστες, όπως και ο γράφων, δεν γνωρίζουν τους άμεσα εμπλεκόμενους στην υπόθεση π. Αντώνιο Παπανικολάου και την σύζυγό του Πρεσβυτέρα Σταματία, ούτε εκείνους που τους εγκαλούν. Συνεπώς, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βγάλουν συμπέρασμα για την αθωότητα ή την ενοχή τους. Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχουν τα αρμόδια όργανα. Προφανώς, όσοι δεν παρακινούνται από κάποια χαιρεκακία ή ιδεοληψία θα εύχονται να μην ευσταθούν οι κατηγορίες, εξαιτίας της μέχρι τώρα προσφοράς και του έργου του συγκεκριμένου οργανισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί πλήρης έλεγχος ώστε να λάμψει η αλήθεια, όποια και να είναι.
Tηλεεισαγγελείς και δημοσιογραφική δεοντολογία
Ομολογουμένως, όμως, το εγχείρημα αυτό δυσχεραίνουν αφάνταστα με την συμπεριφορά τους οι γνωστοί «τηλεεισαγγελείς» των ελλαδικών ΜΜΕ. Η ειδησεογραφική αναφορά στην καταγγελία καθαυτή και σε τυχόν ενέργειες που σχετίζονται μαζί της δεν έχει καμία σχέση με τον ορυμαγδό που δημιουργείται από τις πομφόλυγες του κάθε αυτοανακηρυχθέντος ανακριτή που εμφανίζεται στα τηλεπαράθυρα και αποφαίνεται με ύφος 40 καρδιναλίων. Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που οι συμπεριφορά εκπροσώπων της ελλαδικής δημοσιογραφίας πέφτει σε επίπεδο (όχι και τόσο) εξευγενισμένων κουτσομπόληδων. Δυστυχώς, η αντίδραση αυτή μοιάζει να είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση.
Θα ήταν χρήσιμο, από νομικής απόψεως, να γινόταν κάποια στιγμή μια σοβαρή συζήτηση για το εάν και πόσο γίνεται να διεξαχθεί μια πραγματικά αμερόληπτη δίκη όταν το σύνολο της κοινωνίας (ενδεχομένως και οι δικαστές και ένορκοι) έχει επηρεαστεί από τα τηλεδικαστήρια που στήνονται ολημερίς στο εκάστοτε τηλεοπτικό κανάλι. Μήπως, τελικά πρέπει να επέμβει το ΕΣΡ για να επιβάλλει μια τάξει;
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, επαναλαμβάνουμε ότι εάν και εφόσον οι κατηγορούμενοι αποδειχθούν ένοχοι, οφείλει να αποδοθεί δικαιοσύνη και να επιβληθούν οι προβλεπόμενες ποινές. Με το ίδιο σκεπτικό, όμως, θα ήταν άδικο να καταστραφεί η υπόληψη και η τιμή προσώπων που μέχρι πρότινος αντιμετωπίζοντο από τα εγχώρια ΜΜΕ περίπου ως «darlings» (χαϊδεμένα παιδιά) μόνο και μόνο για να αυξήσουν τα κανάλια τα νούμερά τους. Ήδη έχει σπιλωθεί το όνομά τους και εάν καταρριφθούν οι καταγγελίες-κατηγορίες που τους αποδίδονται, πώς ακριβώς θα αποκατασταθεί η τρωθείσα τιμή τους;
Να ανοίξει γενικότερη συζήτηση για την εποπτεία των ΜΚΟ
Αυτό είναι θέμα που οφείλει να απασχολήσει τις κρατικές αρχές, που υπερβαίνουν εαυτούς για να προστατέψουν «ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα» κατηγορουμένων σε άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, δεν γίνεται να κατηγορείται κάποιος για σοβαρό έγκλημα (βιασμό, ένοπλη ληστεία, ανθρωποκτονία, κτλ.) και να μην γνωρίζει η κοινωνία βασικές πληροφορίες ώστε να προστατευθεί. Για παράδειγμα, προχθές συνελήφθη 30χρονος αλλοδαπός για απόπειρα σεξουαλικής επίθεσης εις βάρος 14χρονης σε λεωφορείο. Φυσικά, μετά την σύλληψή του, αφέθηκε ελεύθερος μέχρι την δίκη! Δεν θα πρέπει να γνωρίζει η κοινωνία περισσότερα για αυτόν τον αποδεδειγμένα επικίνδυνο άνθρωπο ώστε να λάβει τα μέτρα της, όσο κυκλοφορεί ελεύθερος; Γιατί τα ΜΜΕ εφαρμόζουν αυτή την επικίνδυνη πρακτική των δύο μέτρων και των δύο σταθμών;
Εν πάση περιπτώσει, τον τελικό λόγο στην υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου έχει η δικαιοσύνη. Μέχρι τότε, η σοβαρή δημοσιογραφία οφείλει να μην υποκαταστήσει τον δικαστή, τον εισαγγελέα ή τους ενόρκους. Αυτό προστάζει η δεοντολογία και ο θεσμικός ρόλος της «τετάρτης εξουσίας».
Αντιθέτως, με αφορμή το συγκεκριμένο συμβάν, μπορεί και πρέπει να ανοίξει συζήτηση για γενικότερα θέματα που σχετίζονται με την παρούσα υπόθεση, όπως για το εάν πρέπει τα ΜΚΟ να υποκαθιστούν το κράτος ή την ανάγκη τροποποίησης του ισχύοντος πλαισίου λειτουργίας και επίβλεψης των ΜΚΟ.
Ας μην ξεχάσουμε ότι ενώ όλα τα μάτια είναι στραμμένα στα τεκταινόμενα στην Κιβωτό, συμβαίνουν παράλληλα ακόμη σοβαρότερες εξελίξεις, που δεν λαμβάνουν την ανάλογη ειδησεογραφική κάλυψη. Το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» αναγκάστηκε να αποσύρει από την ιστοσελίδα του άρθρο που δημοσίευσε το καλοκαίρι για τον υποτιθέμενο θάνατο νεαρής μετανάστριας στον Έβρο, στο οποίο ασκούσε δριμύτατη κριτική στις ελληνικές αρχές. Αφού αποδείχθηκε ότι το υποτιθέμενο θύμα, η «5χρονη Μαρία», δεν ήταν καν υπαρκτό πρόσωπο, τώρα τα ίχνη της «μητέρας» της έχουν ξαφνικά εξαφανιστεί! Μαζί με την ξεφτίλα του «Σπίγκελ», που πιάστηκε να δημοσιεύει ανυπόστατες ειδήσεις (κοινώς fake news), δυστυχώς με την υπογραφή του δημοσιογράφου κ. Γιώργου Χρηστίδη, ασκήθηκε δίωξη και στην ΜΚΟ «Human Rights 360», στην οποία αναφέρεται ως «εγκληματική οργάνωση». Ίσως η συγκεκριμένη κίνηση να αποτελέσει την απαρχή του «συμμαζέματος» της δράσης των ΜΚΟ, που λειτουργούν συχνά ως κράτος εν κράτει, σε ένα πεδίο που αντιλαμβάνονται ως ξέφραγο αμπέλι.
Συμπεράσματα από την υπόθεση της Κιβωτού
Χωρίς λοιπόν να θέλουμε να αποφανθούμε για την υπόθεση της Κιβωτού, μπορούμε να διεξάγουμε τα εξής συμπεράσματα από τα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας μέχρι στιγμής.
Πρώτον, είναι φανερό πως υπάρχει μεγάλη διάσταση μεταξύ του π. Αντωνίου και ιεραρχών της Εκκλησίας, οι οποίοι χρησιμοποίησαν σκληρή γλώσσα αναφορικά με το ζήτημα που προέκυψε και τον παρέπεμψαν και στα ανακριτικά όργανα της Εκκλησίας για τυχόν κανονικά παραπτώματα. Δεν γνωρίζουμε αν η δυσμένεια αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι αρνείτο όλα αυτά τα χρόνια ο π. Αντώνιος να εντάξει την ΜΚΟ του υπό την αιγίδα της Εκκλησίας και ότι ενδεχομένως έφεραν βαρέως το γεγονός ότι ένας απλός παπάς απολάμβανε μεγαλύτερη κοινωνική προβολή από τους προϊσταμένους του ή εάν όντως υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις που τους προβληματίζουν.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, η Εκκλησία φαίνεται να αποδοκιμάζει το γεγονός ότι ένας ιερέας κινήθηκε αυτόνομα και εξωεκκλησιαστικά για την πραγματοποίηση κοινωνικού έργου. Αν και η Κιβωτός αποτελούσε εξωεκκλησιαστική οργάνωση και δεν έχει καμία σχέση με τις δομές και υπηρεσίες της Εκκλησίας της Ελλάδος, το γεγονός ότι ιδρύθηκε από ιερέα, ο οποίος είχε άμεση σχέση με την διοίκηση της οργάνωσης, προκαλεί εύλογη σύγχυση στο κοινό. Τώρα που η υπόθεση πήρε άσχημη τροπή, είναι κατανοητό να θέλει η Εκκλησία να πάρει αποστάσεις. Μήπως, όμως, εάν δρούσε προκαταβολικά και απαγόρευε τέτοιου είδους αυτόνομες δραστηριότητες στους ιερωμένους της θα μπορούσε να προφυλαχθεί καλύτερα; Είναι ασφαλώς μια συζήτηση που θα πρέπει να απασχολήσει τα συνοδικά της όργανα στο μέλλον. Πάντως, μάλλον επιβεβαιώνεται το λαϊκό απόφθεγμα «ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς»…
Δεύτερον, οφείλει να ανοίξει μια γόνιμη συζήτηση για την απουσία του κράτους από τομείς όπου δραστηριοποιούνται σήμερα οι ΜΚΟ. Δεδομένου ότι «είναι πολλά τα λεφτά», όπως λέει και ο Καλογήρου στην γνωστή ταινία, η ανάγκη να ελέγχονται τα πρόσωπα και οι οργανώσεις που πρωταγωνιστούν στον χώρου είναι επιτακτική. Από την στιγμή που οι ελλείψεις και οι παραλείψεις του κράτους ανοίγουν παράθυρα για να εκμεταλλεύονται χρήματα που προσφέρονται απλόχερα στις οργανώσεις αυτές, με άγνωστες πολλάκις τις πραγματικές προθέσεις των χρηματοδοτών, φέρει και το ίδιο ένα μερίδιο ευθύνης.
Τρίτον, η φανερή άγνοια της σωστής κλίσης του τριτόκλιτου ουσιαστικού «πατήρ» είναι δηλωτική του χαμηλού επιπέδου κάποιων δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης. Πώς μπορούμε να μιλάμε για την τήρηση δεοντολογικών κανόνων εκ μέρους των δημοσιογράφων, όταν κάποιοι δεν δύνανται καν να τηρήσουν έστω και στοιχειώδεις κανόνες της γραμματικής; Κι έστω ότι δεν γνωρίζουν…ας βάλουν ένα π. μπροστά στο όνομα του ιερέα για να ξεμπερδεύουν. Όμως το να συντάσσουν την λέξη «πάτερ» στην ονομαστική, γενική και αιτιατική ωσάν να ήταν άκλιτη φανερώνει το τραγικό έλλειμμα μόρφωσης που υπάρχει. Το λιγότερο που θα περίμενε κανείς από τους δημοσιογράφους και δημοσιολογούντες είναι να κάνουν σωστή χρήση των εργαλείων του επαγγέλματός τους. Μάλλον θα ασχολούνται όλη την ώρα με τις κλήσεις τους και δεν θα τους μένει χρόνος να αφιερώσουν στις κλίσεις…
