Μπορεί η θεά Αθηνά να νίκησε τον Εγκέλαδο κατά τα μυθολογικά γεγονότα της Γιγαντομαχίας, ρίχνοντας πάνω του το ηφαίστειο της Αίτνας και συνθλίβοντάς τον κάτω από το νησί της Σικελίας, αλλά όπως φαίνεται ο γίγαντας συνεχίζει την καταστροφική του δράση μέσα από τον τάφο ακόμα και σήμερα.
Αυτή ήταν η εξήγηση που είχανε δώσει οι αρχαίοι μας πρόγονοι για την εκδήλωση των σεισμών και για την έντονη σεισμική δραστηριότητα του ελλαδικού χώρου. Πίστευαν δηλαδή πως καθώς ο αρχηγός των γιγάντων Εγκέλαδος σειόταν παγιδευμένος κάτω από τη γη, προκαλούσε ισχυρές δονήσεις στο έδαφος και ηφαιστειακές εκρήξεις. Μία άλλη θεωρία περισσότερο βασισμένη σε επιστημονικά στοιχεία και λιγότερο στην εξαιρετική μυθοπλαστική ικανότητα των αρχαίων Ελλήνων, είναι η θεωρία της τεκτονικής των λιθοσφαιρικών πλακών, η οποία διαμορφώθηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1960.
Τα ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά της χώρας μας οφείλονται στη γεωγραφική της θέση πάνω στο ενεργό ηπειρωτικό περιθώριο της Ευρωπαϊκής πλάκας, το οποίο και προωθείται προς νότο, ενώ ταυτόχρονα η λιθοσφαιρική πλάκα της Αφρικής βυθίζεται κάτω από την Ευρωπαϊκή με ταχύτητα 2,5 – 3,5 εκατοστά ανά έτος, δημιουργώντας έτσι ένα πολυσύνθετο γεωδυναμικό σύστημα σύγκλισης. Η κίνηση και βύθιση αυτή της Αφρικανικής πλάκας είναι υπεύθυνη σε μεγάλο ποσοστό για τη δημιουργία του Ελληνικού τόξου, δηλαδή τις εξωτερικές οροσειρές της δυτικής Ελλάδος, την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα.
Η σύγκρουση των λιθοσφαιρικών πλακών της Ευρώπης και της Αφρικής αναγκάζουν μία Τρίτη μικροπλάκα, την Αραβική, η οποία έχει αποσπαστεί από την Αφρικανική, λόγω της διάνοιξης νέου ωκεανού στον γεωγραφικό χώρο της Ερυθράς θάλασσας, να κινηθεί με αρκετά γρήγορο ρυθμό προς βορρά, όπου συναντά και πιέζει την Τουρκική μικροπλάκα, η οποία με τη σειρά της οδηγείται σε κίνηση από την ανατολή προς τη δύση και πιέζει τον χώρο του Αιγαίου. Την ίδια ώρα σε ολόκληρο τον υποθαλάσσιο και τον ηπειρωτικό ελληνικό χώρο εσωτερικά του ελληνικού τόξου, από την Κρήτη μέχρι και τα βόρεια γεωγραφικά διαμερίσματα της Μακεδονίας και της Θράκης, ασκούνται εφελκυστικές τάσεις, που προκαλούν ρήγματα ανατολικής – δυτικής διεύθυνσης.
Η γεωδυναμική κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο με απεικονιζόμενες τις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών στην περιοχή (Παπαζάχος 2011). Πηγή: http://www.geo.auth.gr/871/title.htm (Συνοπτική Γεωτεκτονική Εξέλιξη του Ευρύτερου Ελληνικού Χώρου, Δ. Μουντράκης).
Σύμφωνα με τον καθηγητή του τομέα Δυναμικής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και πρόεδρο του Οργανισμού Αντισεισμικής Προστασίας Ευθύμιο Λέκκα και τη συνέντευξη, που έδωσε νωρίτερα μέσα στον μήνα σε πρωινή εκπομπή του ΣΚΑΪ, ως «ομφαλός» της τεκτονικής και των ρηγμάτων στον ελληνικό χώρο παρουσιάζεται ο Κορινθιακός κόλπος, καθώς στην περιοχή αυτή εντοπίζονται περί τα 30 σεισμογόνα ρήγματα, τα οποία σε περίπτωση μεγάλου σεισμού (μεγαλύτερου των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ) θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν τα γειτονικά τους, γεγονός όμως που παραμένει εξαιρετικά απίθανο.
Το ιδιαίτερα ενεργό γεωδυναμικό πλαίσιο που περιγράφηκε εν συντομία παραπάνω καθιστά το νοτιότερο άκρο της χερσονήσου του Αίμου, καθώς και τον υποθαλάσσιο χώρο, που την περιβάλλει, την περιοχή με την υψηλότερη σεισμικότητα στην Ευρώπη και μία από τις πιο σεισμογενείς σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ανάλογα με τα αίτια που τους δημιουργούν, οι σεισμοί του ελλαδικού χώρου μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες:
Ι) Επιφανειακοί ή ενδιάμεσοι σεισμοί, οι οποίοι εκδηλώνονται κατά μήκος της ζώνης σύγκρουσης της Ευρωπαϊκής με την Αφρικανική πλάκα, οι οποίοι είναι μεγάλου μεγέθους και μεγάλου εστιακού βάθους. Τέτοιοι σεισμοί εκδηλώνονται κυρίως στα νησιά του Ιονίου πελάγους, την Κρήτη, την Κάρπαθο και τη Ρόδο.
ΙΙ) Επιφανειακοί σεισμοί, που συνδέονται με τα ενεργά ρήγματα και τις προκαλούν οι εφελκυστικές ασκούμενες τάσεις. Αυτού του τύπου η δραστηριότητα παρατηρείται σε μεγάλο τμήμα της χώρας, τόσο στη χέρσο όσο και στον υποθαλάσσιο χώρο.
ΙΙΙ) Επιφανειακοί σεισμοί που προκαλούνται από το εκτενές ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας, τα τμήματα του οποίου καταλήγουν στον υποθαλάσσιο χώρο του Βορείου Αιγαίου και για αυτόν τον λόγο η αίσθηση των εκδηλωμένων σεισμικών δονήσεων, που οφείλονται σε αυτό, είναι συνήθως σχετικά πιο ήπια.
Το ευτύχημα, αν μπορεί κανείς να το χαρακτηρίσει με αυτόν τον τρόπο, όσον αφορά τη σεισμική δραστηριότητα του Ελληνικού χώρου, είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των σεισμών εκδηλώνεται υποθαλάσσια, μακριά από πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα.
Τελικά Έλληνες και μη, όλοι οι κάτοικοι των ακτών της ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε και επιτέλους να αντιμετωπίζουμε το πολύ συχνά καταστροφικό αυτό φυσικό φαινόμενο, το οποίο βεβαίως ξυπνάει πρωτόγονα ένστικτα και φόβους θεϊκής παρέμβασης στα εγκόσμια, με ψυχραιμία, κατάλληλη εκπαίδευση και φυσικά επαρκείς κτιριακές υποδομές.
Ο ιστότοπος του Πυροσβεστικού Σώματος Ελλάδος διαθέτει πολύ αναλυτικές οδηγίες για την προετοιμασία, που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σε σπίτια και επιχειρήσεις, καθώς και οδηγίες για τη σωστή αντίδραση σε περίπτωση εκδήλωσης τέτοιων φαινομένων, τις οποίες όλοι θα πρέπει να διαβάσουν και να γνωρίζουν.
Originally posted 2018-01-22 10:00:05.
