Στις 7 Δεκεμβρίου, κοιμήθηκε εν Κυρίω ο Γέρων Εφραίμ Φιλοθεΐτης, η πλέον εμβληματική μορφή του Ορθόδοξου μοναχισμού στην Βόρεια Αμερική. Ο 91χρονος ασκητής, ο οποίος διετέλεσε ηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου στο Άγιον Όρος και μαθητής του Γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστού, πιστώνεται με την ίδρυση 19 ανδρικών και γυναικείων μονών, 17 στις ΗΠΑ και 2 τον Καναδά, μέσα από τα οποία έδωσε με παρρησία την Ορθόδοξη Χριστιανική μαρτυρία ανά την επικράτεια των αχανών αυτών κρατών και αγωνίστηκε για να καλλιεργηθεί η ησυχαστική και νιπτική παράδοση της Ρωμιοσύνης, μια ακραιφνώς ελληνική παράδοση που άγγιξε τις ψυχές και συνειδήσεις πολλών ομόδοξων, αλλά και ετερόδοξων οι οποίοι ασπάστηκαν την Ορθοδοξία και έγιναν πρεσβευτές της πίστεως στο δυτικό ημισφαίριο.
Ταξιδεύοντας σε ένα από τα 19 μοναστήρια του μακαριστού γέροντα, τα οποία ακολουθούν το τυπικό του Αγίου Όρους, ο επισκέπτης μένει εντυπωσιασμένος από το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των μοναχών και μοναζουσών είναι «καθαρόαιμοι» Αμερικανοί, οι οποίοι, όμως, παρόλο που δεν τυγχάνουν ελληνικής καταγωγής, τελούν τις ιερές ακολουθίες σε άπταιστα ελληνικά, διαβάζοντας και μιλώντας την ελληνική γλώσσα με μιαν άνεση που θα ζήλευαν πολλοί ομογενείς.
Η Παγκόσμιο Κληρονομιά του Παρθενώνα και της Αγίας Σοφίας
Αν και δεν γεννήθηκαν και δεν μεγάλωσαν ως Έλληνες και Ορθόδοξοι, το παράδειγμά τους και η διακονία τους στην Εκκλησία διδάσκει πολλούς συμπατριώτες και ομόδοξους, τί σημαίνει να είμαστε Έλληνες και όχι Ελληνώνυμοι, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά και ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς, τί σημαίνει να είμαστε στην ζωή και την συμπεριφορά μας Ορθόδοξοι και όχι ανορθόδοξοι. Άλλωστε, όπως τονίζει ο Σεβ. Μητροπολίτης Σουηδίας κ. Κλεόπας, μιλώντας για παρεμφερές θέμα, «ο Παρθενώνας και η Αγία Σοφία, όσο είναι οι δικοί μας πνευματικοί θησαυροί, άλλο τόσο είναι και παγκόσμια κληρονομιά».
Για τον οσιακό βίο και τις θεολογικές προεκτάσεις του πνευματικού έργου του ξακουστού αυτού γέροντα της Αριζόνας, έχουν πολλά να καταθέσουν σπουδαίοι εκκλησιαστικοί άνδρες, όπως ο Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος, ο οποίος παρουσιάζει μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση της σημασίας της προσφοράς και της ιεραποστολής του Γέροντος Εφραίμ στην Βόρεια Αμερική, για την καταπολέμηση των δυτικότροπων επιρροών και αιρετικών Προτεσταντικών και Λατινικών αντιλήψεων που απειλούν να επηρεάσουν την Ομογένεια. Το άρθρο αυτό εστιάζεται περισσότερο στην πολιτιστική διπλωματία που άσκηση ο σύγχρονος αυτός συνεχιστής της ησυχαστικής παράδοσης στην Αμερική και τον Καναδά.
Συγκρίνοντας την κοσμοθεωρία και αντίληψη της μοναστικής κοινότητας που ίδρυσε ο μακαριστός γέροντας με τις πρακτικές των ομογενειακών θεσμών, μπορούμε, ίσως να εντοπίσουμε περιπτώσεις όπου «πήραμε την ζωή μας λάθος», ώστε «να αλλάξουμε ζωή», όπως λέει και ο ποιητής. Το πρώτο παράδειγμα προς εξέταση θα μπορούσε να είναι η ναοδομία και γενικότερα, η αρχιτεκτονική αντίληψη που επικρατεί μεταξύ των δύο αυτών κόσμων. Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί, πως ό,τι πέτυχε ο Γέροντας Εφραίμ σημειώθηκε κυριολεκτικά με την χάρη του Θεού, αφού τα μέσα που είχε στην διάθεσή του ήταν πενιχρά και ενίοτε, δεν έχαιρε καν της πλήρους υποστήριξης των θεσμικών οργάνων της Εκκλησίας και των τοπικών ιεραρχών, οι οποίοι ενδεχομένως τον έβλεπαν ανταγωνιστικά.
Δυτικές επιρροές και ελληνική πολιτιστική διπλωματία
Αρκεί λοιπόν να συγκρίνει κανείς τον σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική των ναών των μοναστηριών του, σε σχέση με τον εισέτι υπό κατασκευή Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στο Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο της Νέας Υόρκης. Ως γνωστόν, η ανοικοδόμηση του δευτέρου ανατέθηκε στον μεγαλοαρχιτέκτονα κ. Σαντιάγκο Καλατράβα μετά την κατάρρευσή του ναού στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Έκτοτε, ο προϋπολογισμός του ναού έχει αυξηθεί κατά 300%, αγγίζοντας τα $80 εκατομμύρια, ενώ η αδυναμία τήρησης του χρονοδιαγράμματος ανοικοδόμησης από την Αρχιεπισκοπή Αμερικής έχει αποτελέσει αφορμή για πολλά πικρόχολα σχόλια και χλευασμό από τον αμερικανικό τύπο και έχει εκθέσει την ομογένεια. Μια σύγκριση των δύο ναών φανερώνει αμέσως ποιο από τα δύο μένει πιστό στις ελληνικές αντιλήψεις περί φιλοκαλίας και ποιο από τα δύο συμβάλλει στην άσκηση πολιτιστικής διπλωματίας.
Χαρακτηριστικές, επίσης, υπήρξαν οι περιπτώσεις δύο επώνυμων Αμερικανών, του πρωταθλητή του αμερικανικού ποδοσφαίρου (φούτμπολ) κ. Τρόι Πολαμάλου και του βραβευμένου ηθοποιού κ. Τζόναθαν Τζακσον, οι οποίοι ασπάστηκαν την Ορθόδοξη πίστη και αναφέρονται στον Γέροντα Εφραίμ ως πνευματικό πατέρα τους. Πρόκειται για αξιοσημείωτες περιπτώσεις, αφού αμφότεροι τυγχάνουν καταξιωμένοι επαγγελματίες στον χώρο τους, αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού κυριολεκτικά εκατομμυρίων συμπολιτών τους, διαθέτουν τα οικονομικά εφόδια να ζήσουν μια ζωή που θα τους εξασφάλιζε την όποια επιθυμία τους ακέραιο, και όμως, επέλεξαν να ιεραρχήσουν τις ανάγκες τους και να χαράξουν την πορεία της ζωής τους σύμφωνα με τις υποδείξεις ενός ακτήμονος ησυχαστού που ζούσε στην έρημο της Αριζόνας, μακριά από τις τρυφές και απολαύσεις του εφήμερου τούτου κόσμου. Είναι, επίσης, εντυπωσιακό ότι η Ορθόδοξη πίστη τους δεν μοιάζει να απορρέει από συμβατική υιοθέτηση των θρησκευτικών πεποιθήσεων των συζύγων τους, αλλά αποτελεί δική τους συνειδητή επιλογή, η οποία έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην ζωή τους.
Η ελληνική αντιπρόταση στο αδιέξοδο του παγκοσμιοποιημένου υλισμού
Τα δύο ανωτέρω παραδείγματα αποτελούν ενδεικτικές περιπτώσεις για να μελετήσει κανείς την δύναμη της ελληνοχριστιανικής, ρωμέϊκης, πολιτισμικής αντιπρότασης στην δυτική κοσμοθεωρία και τον παγκοσμιοποιημένο τρόπο ζωής που μάς επιβάλλεται. Εξαιτίας του υψηλού αριθμού μεικτών γάμων στις ΗΠΑ (που κάποιοι τοποθετούν ακόμη και στο 90%), η Αρχιεπισκοπή Αμερικής και εν γένει η ομογένεια γενικότερα βρίσκονται σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, το οποίο θα καθορίσει την βιωσιμότητά και την μελλοντική ύπαρξή της. Η υπεραπλούστευση της ελληνικότητας σε εξωτερικά γνωρίσματα του τύπου «τρώω σουβλάκι, πίνω φραπέ, χορεύω ζεϊμπέκικο» απλά νερώνει την πολιτιστική ταυτότητα της νέας γενιάς και την καθιστά όλο και πιο εύκολα ανταλλάξιμη. Το ζητούμενο είναι να καταλάβουν, τόσο τα μέλη της ομογένειας, όσο και οι μη Έλληνες σύντροφοι ή ακόμη και οι Αμερικανοί συμπολίτες τους, την σπουδαιότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς που διαχειρίζεται ο Ελληνισμός στην Αμερική.
Η έμφαση στην Ορθόδοξη πνευματικότητα και την βιωματική παράδοση των αγίων πατέρων, που μένει αλώβητη μέσα στους αιώνες και συνεχίζει να αναδεικνύει αγίους, είναι μια πτυχή της παρακαταθήκης αυτής που προσλαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις. Για παράδειγμα, εάν η Εκκλησία στην Αμερική αποφάσιζε επιτέλους να προωθήσει την συστηματική διδασκαλία της γλώσσας του Ευαγγελίου, θα έβλεπε, πιθανόν, και την αξιοσημείωτη συμμετοχή ξένων, που διψούν για γνώση και αυθεντικότητα, έχοντας ήδη αντιληφθεί το αδιέξοδο της υλιστικής και νοησιαρχικής δυτικής κοσμοθεωρίας. Η ερώτηση που τίθεται είναι τι εμποδίζει όλα αυτά τα χρόνια την Εκκλησία στην Αμερική να προωθήσει και να αναδείξει την μοναδική παρακαταθήκη αυτή; Άλλωστε, όπως είχε παρατηρήσει ο μεγάλος θεολόγος π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ήδη προ πολλών δεκαετιών, «ὅπως ἔχουν οἱ ρωμαϊκοί τήν οὐνίαν, τώρα καί οἱ προτεστάνται ἔχουν ἐπίσης μίαν οὐνίαν. Ἀκολουθοῦμεν τούς προτεστάντας εἰς ὅλα καί τήν Ὀρθοδοξίαν μόνον κατά τούς λειτουργικούς τύπους». Εξάλλου, ακόμη και αν θεωρηθεί από αποκλειστική πολιτιστική σκοπιά, μια Ορθοδοξία βασισμένη στην παράδοση, όπως καλλιεργήθηκε στις μοναστικές κοινότητες υπό του Γέροντος Εφραίμ, αποτελεί την καλύτερη άσκηση πολιτιστικής διπλωματίας εκ μέρους της Εκκλησίας. Μάρτυρας η εφημερίδα New York Times, η οποία, εξετάζοντας την σχέση Polamalu-Εφράιμ, αναφέρεται στον ρόλο του πνευματικού ως γιατρού και παρουσιάζει την Εκκλησία ως «νοσοκομείο», με τρόπο καθόλα σύμφωνο με τις απόψεις και διδασκαλίες των αγίων πατέρων. Πρόκειται για μεγάλη αντίθεση σε σχέση με τις τελευταίες αρνητικότατες δημοσιεύσεις που απασχολούν τα αμερικανικά ΜΜΕ σχετικά με την Εκκλησία και στρέφονται γύρω από τα οικονομικά σκάνδαλα και την παραλίγο χρεοκοπία της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.
Βέβαια, όλη αυτή η συζήτηση δεν αφορά αποκλειστικά στην Ομογένεια. Η κριτική και δυσαρέσκεια που εκφράστηκε τις τελευταίες ημέρες για τον απαράδεκτο νεοεποχήτικο στολισμό κάποιων περιοχών της Αθήνας και άλλων ελληνίδων πόλεων αποδεικνύει την συστηματική προσπάθεια κάποιων να επιβάλουν την παγκοσμιοποίηση με κάθε μέσο, αλλά και την λαϊκή αντίσταση απέναντι στο εγχείρημα αυτό.
Originally posted 2019-12-16 19:19:09.
