Αν ζούσαν σήμερα οι μεγάλοι συγγραφείς Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Κάρολος Ντίκενς, οι οποίοι συνδέθηκαν άρρηκτα με την εορτή των Χριστουγέννων λόγω των διηγημάτων και βιβλίων τους, μάλλον θα έβρισκαν ιδιαιτέρως ενδιαφέρον το σκηνικό της σημερινής Ελλάδας και τους ήρωες και αντιήρωες της ελληνικής κοινωνίας. Σίγουρα, οι καλλιτεχνικές αστοχίες των φετινών «διακοσμητών» του κλεινού άστεως δεν θα διέλαθαν την προσοχή του σκωπτικού Παπαδιαμάντη, ο οποίος δεν θα εφείδετο αστεϊσμών και κριτικής για τον ατυχή μεταμοντέρνο Χριστουγεννιάτικο στολισμό των Αθηνών. Παρομοίως, οι ιδεοληπτικοί αντικοινωνικοί της ηροστρατείου αυτολατρείας, οι εκπροσωπούντες της άλλης, αλλά αυτής, όψης του φασισμού, ενδεχομένως να ενέπνεαν τον Ντίκενς να γράψει για τους σύγχρονους «σκρουτζ» που καταστρέφουν εκκλησίες, καίνε Χριστουγεννιάτικα δέντρα, εξωτερικεύουν το κενό που νοιώθουν μέσα τους από την όποια απόρριψη που ενδεχομένως βίωσαν κάποια στιγμή στην ζωή τους σε μίσος εναντίον μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Βέβαια, παραμένει άγνωστο εάν οι σημερινή πρωταγωνιστές θα εμφανίσουν ποτέ την «καλή αλλοίωση» που παρατηρούμε στους καθημερινούς ήρωες του Παπαδιαμάντη ή στον Εμπενίζερ Σκρουτζ του Ντίκενς. Όμως, η ουσία της εορτής των Χριστουγέννων φανερώνει ακριβώς αυτήν την δυνατότητα και προοπτική. Ο αείμνηστος καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός, γράφοντας για τα Χριστούγεννα, την «μητρόπολη των εορτών» κατά τον ιερό Χρυσόστομο, παρουσιάζει γλαφυρά τις θεολογικές προεκτάσεις της πανηγύρεως αυτής. Η πρόσφατη εκδημία του μπορεί να άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό, αλλά τα βιβλία και οι λόγοι του αποτελούν πλούσια παρακαταθήκη που θα γαλουχεί και διδάσκει την παρούσα γενεά, αλλά και τις επερχόμενες.
Οι θεολογικές προεκτάσεις των Χριστουγέννων
«“Αὐτὸς ἐνηνθρώπησεν, ἴνα ἠμεῖς θεοποιηθῶμεν” (Μ. Ἀθανάσιος). “Ἄνθρωπος γὰρ ἐγένετο ὁ Θεὸς καὶ Θεὸς ὁ ἄνθρωπος” (Ἰ. Χρυσόστομος). Στη λογική ενός ηθικιστού ο όρος “θεοποιηθώμεν”, που χρησιμοποιούν Πατέρες, όπως ο Μ. Αθανάσιος, είναι σκάνδαλο. Γι’ αυτό μιλούν για “ηθική θέωση”. Διότι φοβούνται να δεχθούν ότι με τη θέωση μεταβάλλεται “κατά χάριν” αυτό που ο Τριαδικός Θεός είναι “κατά φύσιν” (άκτιστος, άναρχος, αθάνατος). Τα Χριστούγεννα είναι, γι’ αυτό, άμεσα συνδεδεμένα και με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, αλλά και την Ανάληψη και την Πεντηκοστή.
Ο Χριστός-Θεάνθρωπος χαράζει το δρόμο, που καλείται να βαδίσει κάθε σωζόμενος άνθρωπος, ενούμενος μαζί Του. Ο Ευαγγελισμός και τα Χριστούγεννα οδηγούν στην Πεντηκοστή, το γεγονός της θεώσεως του ανθρώπου εν Χριστώ, μέσα δηλαδή στο σώμα του Χριστού. Αν τα Χριστούγεννα είναι η γέννηση του Θεού ως ανθρώπου, η Πεντηκοστή είναι η τελείωση του ανθρώπου ως Θεού κατά χάριν. Με το βάπτισμά μας μετέχουμε στη σάρκωση, το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού, ζούμε και μεις τα “Χριστούγεννά μας”, την ανά-πλασή μας. Οι Άγιοι δε, που φθάνουν στην ένωση με τον Χριστό, τη θέωση, μετέχουν στην…Πεντηκοστή και φθάνουν έτσι στην τελείωση και ολοκλήρωση του αναγεννημένου εν Χριστώ ανθρώπου. Αυτό σημαίνει εκκλησιαστικά πραγμάτωση του ανθρώπου, εκπλήρωση δηλαδή του σκοπού της υπάρξεώς του».
Τα Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη και Ντίκενς αφτιασίδωτα, όμως αληθινά
Τόσο ο Παπαδιαμάντης, όσο και ο Ντίκενς, διά του συγγραφικού τους έργου, κομίζουν ευωδέστατα άνθη στο θείο βρέφος για την κατά σάρκα Γέννησή του. Σε αντίθεση με τον εμπορικό οίστρο και τον άκρατο υλισμό που αναπτύσσονται μέσα από τις διαφημίσεις και το ασταμάτητο μάρκετινγκ, οι εν λόγω συγγραφείς δεν επιχειρούν να κατασκευάσουν πλαστές εικόνες ή επίπλαστα συναισθήματα για να δημιουργήσουν την κατάλληλη ψυχολογία για τα Χριστούγεννα. Οι φτωχοί, οι μεροκαματιάρηδες, οι καθημερινοί άνθρωποι του μόχθου έχουν μόνιμη και σταθερή θέση στα σενάριά τους. Τα προβλήματα, οι αντιξοότητες και κυρίως η αδικία δεν εκλείπουν ως δια μαγείας για να είναι βολικότερη η καλοπέραση και το γλεντοκόπι. Αντιθέτως, οι ήρωές τους κατορθώνουν για «γιορτάσουν», να πετύχουν το συλλογικό αυτό άθλημα, παρά την σταθερή παρουσία των ανωτέρω δυσκολιών. Υπερβαίνουν εαυτούς, καταφέρνουν να βγουν από το έρμο κέλυφος της ατομικής τους επιβίωσης και κατορθώνουν, έστω προς στιγμήν, να ζήσουν, επι-κοινωνώντας με το ανθρώπινο, αλλά και το θείο στοιχείο.
Οι εν λόγω συγγραφείς-πανηγυριστές των Χριστουγέννων δεν υπήρξαν στρατευμένοι οπαδοί κάποιου κόμματος ή κινήματος. Ίσως, γι’ αυτό, μπορούν και γράφουν για τον λαό και ψυχολογούν τους ήρωές του από πολύ πιο πλατιά, και εν τέλει αληθινή, σκοπιά. Προφανώς, για τον ίδιο λόγο, οι πράξεις των ηρώων τους αποσκοπούν πρωτίστως στην εσωτερική επανάσταση και όχι την ιδεοληπτική επιβολή, τον ηροστράτειο ναρκισσισμό ή την συναισθηματική απονέκρωση μέσω του μηδενισμού.
Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη και του Ντίκενς πετυχαίνουν την δυσκολότερη και πιο βασική επανάσταση, την μόνη πραγματικά ελευθέρως και αβιάστως κοινωνούμενη και ικανή να αλλάξει τον κόσμο: την εσωτερική.
…επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία, δηλαδή, «μόνο αγάπη ρε»
Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία, όπως ολόκληρος ο κόσμος, βομβαρδίζετε ασταμάτητα από πληροφορίες, μηνύματα, εικόνες, που πολλές φορές συγκρούονται μεταξύ τους. Η αισθητική του κόσμου μπορεί να προσβάλλεται από τα καμένα Χριστουγεννιάτικα δέντρα των γιαλατζί-επαναστατών ή τον παράξενο φετινό Χριστουγεννιάτικο στολισμό της Αθήνας βγαλμένο από κάποια ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά η πατρίδα μας παραμένει ο τόπος όπου τραγουδιέται ακόμη το «της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την «ανατολή ανατολών», τον «νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης», τον προαιώνιο Λόγο που «σαρξ εγένετο και εσκήνωσε εν ημίν».
Προσφιλής διαδικτυακή φράση τα τελευταία χρόνια αποτελεί το «μόνο αγάπη ρε». Ούτε κι αυτή η φράση είναι άσχετη με το πνεύμα των ημερών, όπως διατυπώνεται από τους συγγραφείς που εξετάσαμε και όπως φανερώνεται μεταξύ Θεού και ανθρώπων εδώ και δύο χιλιετίες.
Originally posted 2019-12-23 21:18:14.
