Επειδή πλησιάζουν οι άγιες ημέρες των Χριστουγέννων, ίσως απαντήσει ο αναγνώστης το υπέροχο μέλος του Κανόνα των Χριστουγέννων, ραντισμένο εν μέρει από αποσπάσματα της πανηγυρικής ομιλίας του Γρηγορίου Ναζιανζηνού («Χριστός γεννᾶται, δοξάσατε, Χριστός ἐξ οὐρανῶν ἀπαντήσατε…»). Φυσικά, είναι αμφίβολο εάν η ευκαιρία αυτή θα δοθεί εντός του λατρευτικού χώρου των ιερών ναών, αφού η σημερινή κυβέρνηση έχει φροντίσει να βάλει ολόκληρη την χώρα «στον γύψο», για να αποτελειώσει ό,τι κατάφερε να γλιτώσει από τις καταστροφικές πολιτικές των προηγουμένων κυβερνήσεων.
Πάντως, ίσως κάπου, σε μια ιστοσελίδα ή κάποια εκπομπή, να ξεχωρίσει και την φράση «ῥᾷον σιωπήν». (Θ’ Ωδή, Ιαμβικαί Κανόνες), που εκφράζει την συστολή του υμνογράφου να μεγαλύνει την Θεοτόκο («ὕμνους ὑφαίνειν, συντόνως τεθηγμένους, ἐργῶδες ἐστίν») με ύμνους που να είναι επιμελημένοι στην εντέλεια. Γι’ αυτό και τονίζει ο υμνωδός ότι «ῥᾷον σιωπήν, τῷ πόθῷ δὲ Παρθένε», δηλαδή είναι προτιμώτερο να αρκεσθεί στην σιωπή, συμπληρώνοντας, όμως ότι επειδή το ποθεί τόσο πολύ να προσφέρει αυτούς τους ύμνους, ζητάει την άνωθεν ενίσχυση: «ἀλλὰ καὶ Μήτηρ σθένος, Ὅση πέφυκεν ἡ προαίρεσις δίδου». Με λίγα λόγια, παρακαλεί την Παναγία να του δώσει το θάρρος και το κουράγιο να προχωρήσει στην σύνθεση των ύμνων, ανάλογα με την προθυμία του.
Μολονότι το πλέον ωφέλιμο θα ήταν να περιοριστούμε στην παρουσίαση και ανάλυση των ύμνων αυτών, το αφήνουμε κατά μέρος, συνιστώντας στον αναγνώστη να διαβάσει την ανάλυση και απόδοση από εκείνους που κατέχουν το αντικείμενο πολύ καλύτερα, όπως π.χ. ο Φώτης Κόντογλου. Θα μείνουμε, όμως, στην φράση «ῥᾷον σιωπήν», με την ευχή να την ασπαστούν διάφοροι λαλίστατοι αρχιερείς και ιερείς της Εκκλησίας, οι οποίοι, εν μέσω πανδημίας, δείχνουν να έχουν λησμονήσει το υπούργημά τους, προτιμώντας να αναμηρυκάζουν τα λεγόμενα των υπουργών ή επιδημιολόγων ή να ανταγωνίζονται τους θεατρίνους στην τέχνη της υποκριτικής, μοστράροντας την μάσκα σαν νέο σχέδιο μόδας στην πασαρέλα.
Η παραδοσιακή γλώσσα της Εκκλησίας ξεχωρίζει
Στην εποχή μας, εκτός του κορωνοϊού, κινδυνεύουμε κι από πολλά άλλα πράγματα, μεταξύ των οποίων και η υπερφόρτωση πληροφοριών. Ειλικρινά τώρα, υπάρχει κάποιος απλός άνθρωπος που να μην έχει μπουχτίσει από τον βομβαρδισμό ορμηνειών από πολιτικούς, γραφειοκράτες, δημοσιογράφους, γιατρούς και επιστήμονες περί κοινωνικής αποστασιοποίησης, μασκοφορίας, την πεφωτισμένη αυτοθυσία του εγκλεισμού και άλλων καινών/κενών συνθημάτων, ώστε να έχει ανάγκη να τα ακούει και από δεσποτάδες και παπάδες;
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της Εκκλησίας καθ’όλο το διάβα της μακραίωνης ιστορίας της ήταν η γνησιότητα και η διαφορετικότητα του λόγου: «οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος» (Ιω. 7,46), «καὶ πάντες ἤρξαντο φθέγγεσθαι, ξένοις ῥήμασι, ξένοις δόγμασι, ξένοις διδάγμασι, τῆς ἁγίας Τριάδος…. «ξένον ἄκουσα, ξένον θέαμα, πῦρ διαιρούμενον εἰς μονὰς χαρισμάτων» (Εσπερινός της Γονυκλισίας, Κυριακή της Πεντηκοστής).
Προσθέτουμε, χάριν της ιστορίας, την περίφημη αποστροφή του Μεγάλου Βασιλείου στον διάλογό του με τον πανίσχυρο Έπαρχο Μόδεστο, όπως διασώζεται από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο: Μοδ.: «Οὐδείς μέχρι τοῦ νῦν οὕτως ἐμοὶ διείλεκται καὶ μετὰ τοσαύτης τῆς παρρησίας, τὸ ἑαυτοῦ προσθεὶς ὄνομα». Βασ: «Οὐδὲ γὰρ ἐπισκόπῳ ἴσως ἐνέτυχες, ἢ πάντως ἂν τοῦτον διειλέχθη τὸν τρόπον» (στα νεοελληνικά, η απόδοση μεταφράζεται ως εξής: «Κανείς μέχρι σήμερα δε μίλησε με τέτοιο τρόπο και με τόση μεγάλη παρρησία σε μένα τον Ύπαρχο»… «Ίσως δε συνάντησες ποτέ επίσκοπο, γιατί αν συναντούσες πραγματικό Ιεράρχη, που ν΄ αγωνίζεται για την ορθή πίστη, με αυτό τον τρόπο θα σου απαντούσε»).
Όταν οι δεσποτάδες παπαγαλίζουν τους πολιτικούς
Όταν οι αξιωματούχοι της Εκκλησίας αρχίζουν και μιλάνε την ίδια γλώσσα με τους πολιτικούς και τους δημοσιογράφους, τότε είναι που αυτοακυρώνονται. Τότε ίσως θα πρέπει να θορυβούνται τα λογικά πρόβατα, γιατί η φωνή του ποιμένα ακούγεται παρόμοια με αυτή του μισθωτού, που « θεωρεῖ τὸν λύκον ἐρχόμενον καὶ ἀφίησι τὰ πρόβατα καὶ φεύγει», καθώς προειδοποιεί ο Χριστός στο Ευαγγέλιο (Ιω. Ι΄, 9-16).
Ο Χριστιανισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με πρωτοφανείς απαγορεύσεις που στοχεύουν στην τέλεση λατρευτικών συνάξεων, με το κράτος να παρεμποδίζει σκανδαλωδώς την μετοχή των πιστών (έστω ενός περιορισμένου αριθμού) στην Θεία Λειτουργία, το «έργο του λαού», που αποτελεί και την ουσία της ταυτότητας του Χριστιανού. Οι δημοσιολογούντες και δημοσιολαγνούντες δεν διστάζουν να στοχεύουν ευθέως κατά του κορυφαίου εκείνου μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και το μόνο που έχουν να αντιτάξουν κάποιοι αρχιερείς είναι να μάς υπενθυμίζουμε να πλύνουμε τα χέρια μας συχνά, να «γιορτάζουμε διαφορετικά φέτος», να μην επισκεπτόμαστε αγαπημένα μας πρόσωπα «για το καλό τους», να κάνουμε συχνά γαργάρες και να φοράμε την ζακέτα μας μην πουντιάσουμε… Εάν η επιστήμη της θεολογίας έχει περιοριστεί σε συμβουλές υγιεινής και οδηγίες για υποχόνδριους, ας μάς το πούνε ευθέως για να μην χάνουμε τον χρόνο μας ακούγοντας εγκυκλίους που ξεχωρίζουν για την κενολογία τους και κηρύγματα ανιαρά και κουραστικά. Αρκετά ταλαιπωρία υφίσταται ο κόσμος ήδη.
Έκαστος στο είδος του…
Όπως ο καθένας απευθύνεται στον γιατρό για θέματα σωματικής υγείας ή στον δήμαρχο για ζητήματα της πόλης, έτσι και προστρέχει στην Εκκλησία για να ακούσει έναν λόγο πνευματικό. Εάν οι αρχιερείς και οι λοιποί δημόσιοι ρήτορες της Εκκλησίας καταλήξουν να μιλάνε στον κόσμο για σαπούνια, κοινωνικές αποστάσεις και μάσκες, αντί για τις άκτιστες ενέργειες του Αγίου Πνεύματος, την αγιαστική χάρη των Μυστηρίων, την παρουσία των Αγίων και τον τρόπο που οι Άγιοι Πατέρες και η δισχιλιετής εμπειρία της Εκκλησίας αντιμετωπίζουν την ένσκηψη λοιμωδών νόσων και περιφρουρούν το πλήρωμα της Εκκλησίας, δεν υπάρχει λόγος να βρίσκονται στο βήμα, διότι πολύ απλά, δεν έχουν κάτι διαφορετικό να προσθέσουν. Παριστάνοντας τους συνεργάτες των πολιτικών – ενώ είναι ξεκάθαρο από τον απολυταρχικό τρόπο που συμπεριφέρονται ότι οι δεύτεροι δεν τους λογαριάζουν διόλου, διότι τους θεωρούν δεδομένους – κινδυνεύουν οι πρώτοι να χάσουν το κύρος που χαίρουν εκ της θέσεώς τους και την εκτίμηση του κόσμου. Σε λίγο, θα τύχουν της υποδοχής για την οποία προειδοποιούσε κάποτε ο μεγάλος Παπαδιαμάντης: «Ἀρκεῖ, ὡς γνωστόν, μόνη ἡ ἐμφάνισις αὐτῶν ἐπὶ τοῦ ἄμβωνος νὰ ἐκδιώξῃ ἐκ τῶν ναῶν καὶ τοὺς ὀλίγους εὐσεβεῖς αὐτῶν ἐπισκέπτας.»
Αυτοί που γράφουν τις εγκυκλίους των επισκόπων και όσοι τους εισηγούνται να βγαίνουν δημοσίως σε αναμεταδιδόμενες ακολουθίες φορώντας μάσκες προξενούν μεγάλη ζημιά τόσο σε εκείνους, και πολύ περισσότερο στην Εκκλησία. Εξάλλου, εφόσον θέλουν να ενδυθούν τον πέπλο της επιστημονικοφάνειας, ας φροντίζουν τουλάχιστον να ενημερώνονται για τις εξελίξεις στην έρευνα. Για παράδειγμα, ενώ σπεύδουν να φωτογραφίζονται φορώντας την μάσκα – και μάλιστα κατά την διάρκεια ιερών ακολουθιών – η αλήθεια είναι ότι η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής έρευνα (αυτή της Δανίας) έδειξε ότι τα οφέλη της μάσκας υπέρ της προστασίας εκείνων που την φορούν από τον ιό είναι ανύπαρκτα. Άρα, για ποιόν λόγο να αναμηρυκάζουν οι λειτουργοί της Εκκλησίας το κρατικό αφήγημα, καθ’ην στιγμή το ίδιο το κράτος φέρεται με περιφρόνηση σε θεσμό αρχαιότερο αυτού;
Ράον σιωπήν
Το ότι η Εκκλησία πειθαρχεί στις κρατικές ντιρεκτίβες δεν σημαίνει ότι πρέπει να τις επικροτεί κιόλας. Είθε ο ερχομός των Χριστουγέννων να βοηθήσει την ιεραρχία της Εκκλησίας να ξαναβρεί αυτήν την διαφορετικότητα και φρεσκάδα του λόγου που την συνοδεύει ανά τους αιώνες. Κλείνουμε με την εξής διαπίστωση του Παπαδιαμάντη: «Ἡ Ἐκκλησία ἐθριάμβευσεν ἐν τῷ κόσμῳ ἄνευ τῆς ἐλαχίστης συνδρομῆς τῆς πολιτείας, τοὐναντίον μάλιστα καὶ διωκομένη καὶ κατατρυχομένη πολλάκις ὑπὸ ταύτης. Τοῦτο δὲν ἔγινε μόνον κατὰ τοὺς πρώτους τοῦ χριστιανισμοῦ αἰῶνας. Καὶ σήμερον ἡ Ἐκκλησία θριαμβεύει ἐναντίον παντὸς διωγμοῦ, ὅταν οἱ προϊστάμενοι αὐτῆς ἔχοντες συνείδησιν τῆς ὑψηλῆς αὐτῆς ἀποστολῆς ἐπιζητῶσιν ἐκ παντὸς τρόπου τὴν πλήρωσιν ταύτης».
Εάν κάποιοι εκ των προεστών της δεν διαθέτουν το σθένος ή εκτόπισμα να ομιλήσουν ευσυνείδητα όπως προστάζει η θέση τους και να ελέγξουν τους άρχοντες του τόπου για τον αυταρχισμό τους, ας αφήσουν τουλάχιστον τους θεατρινισμούς και τα πολιτικά διαγγέλματα για τους επαγγελματίες του χώρου. Θα γλιτώσουν έτσι κι εκείνοι από τον ξεπεσμό και ο κόσμος από τα πολιτικά και δημοσιογραφικά «παράσιτα» που αλλοιώνουν το μήνυμα του Ευαγγελίου. Αν φοβούνται τους Γραμματείς, Φαρισαίους και την κουστωδία, καλύτερα να σιωπήσουν και να αφήσουν τον Θεό να τακτοποιήσει την υπόθεση όπως ξέρει Εκείνος.
Όσο για τις εγκυκλίους και τα κηρύγματα υγειονομικού χαρακτήρα, ράον σιωπήν.
