Δυστυχώς η πολυαναμενόμενη πρόσκληση της δράσης «Κέντρα Στήριξης της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας» (http://koinsep.org/wp-content/uploads/2018/08/kalo.pdf) που δημοσιεύτηκε στις 30 Ιουλίου αποδεικνύεται κατώτερη των προσδοκιών και των αναγκών και μάλλον απογοητευτική ως προς το σχεδιασμό της. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπουν σωστά κάποιες βάσεις για την ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.Α.Ο.) στην Ελλάδα.
Η στελέχωση αυτών των κέντρων αποφασίστηκε (από ποιον άραγε;) να γίνεται από …οικονομολόγους και νομικούς(!) ως Στελέχη Τύπου 1 και όχι από κοινωνικούς επιστήμονες! Το γεγονός αυτό δεν έχει μόνο πρακτική σημασία (αφού οι προσεγγίσεις των κλάδων διαφέρουν άρδην) αλλά και σημαντική σημειολογική αξία. Σκοπός της ΚΑΟ είναι κατά κύριο λόγο η ενεργοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου, ο μετασχηματισμός της καπιταλιστικής οικονομίας και ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης (βάσει υπαρχουσών καλών παραδειγμάτων ανά την Ευρώπη και τον κόσμο) προς αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Οι (περισσότεροι) οικονομολόγοι όμως δεν λειτουργούν καθ’ αυτόν τον τρόπο… και οι νομικοί δεν μπορούν -βάσει κατάρτισης- να κατευθύνουν αναπτυξιακά μοντέλα και να παρέχουν συμβουλευτική… απευθυνόμενοι σε νέους κοινωνικούς επιχειρηματίες έχοντας άποψη περί της διαχείρισης των κοινών πόρων (βιβλιογραφικά: governing the commons, new governance forms/mechanisms, social capital, co-operatives, fair trade, etchical purchasing, κλπ)!
Έπειτα, το ζητούμενο δεν είναι η μεγέθυνση (growth), αλλά η πολυδιάστατη ανάπτυξη (development) και μάλιστα η δίκαιη ανάπτυξη που βασίζεται στη σχετική γνώση, που συνδέεται με καινοτομία, που παράγει προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας (κοινωνικής, αισθητικής, πολιτισμικής, οικολογικής, κ.α.) και παράγεται από την (πραγματική) παιδεία. Όλο αυτό είναι συνδεδεμένο και έχει ισχυρό αντίκτυπο στην ακαδημαϊκή -και οχι μόνο- εκπαίδευση, γι’ αυτό πρέπει να σχεδιαστεί σωστά.
Συγκεκριμένα, το Στέλεχος Τύπου 1 που θα αναλάβει την εκτέλεση δράσεων προώθησης της ΚΑΟ προβλέπεται να είναι πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οικονομικών ή νομικών επιστημών ή πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο στις οικονομικές ή νομικές επιστήμες. Ωστόσο, οι οικονομικές και οι νομικές επιστήμες δεν μπορούν, από μόνες τους, να θεραπεύσουν το θεματικό πεδίο της ΚΑΟ, του οποίου η φύση είναι τόσο κοινωνική/κοινωνιολογική όσο και οικονομική… με το πρώτο να υπηρετεί το δεύτερο. Σ’ αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βασικός σκοπός της ΚΑΟ είναι η επένδυση στον Άνθρωπο και όχι στο Κέρδος. Τόσο η πρώτη δέσμη ενεργειών όσο και η δεύτερη δέσμη των Κέντρων Στήριξης της ΚΑΟ, απαιτούν προσεγγίσεις που έχουν ως επίκεντρο τη λειτουργία της κοινωνίας σε συνάρτηση με την οικονομία και τη λειτουργία της σύγχρονης αγοράς.
Για παράδειγμα, για μια επιχείρηση αγροτικού χαρακτήρα, σε μια υποβαθμισμένη νησιωτική περιοχή, όπως η Λέσβος, απαιτούνται κοινωνικοί επιστήμονες και συγκεκριμένα αγροτοκοινωνιολόγοι και ανθρωπογεωγράφοι με έμφαση στη γεωγραφία της υπαίθρου ή επιστήμονες τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, διότι, εξ αντικειμένου, γνωρίζουν για τις ανάγκες:
- προαγωγής της σύνδεσης παραγωγής, μεταποίησης, πολιτισμού και τουρισμού της υπαίθρου,
- βελτίωσης και διεύρυνσης των σχέσεων μεταξύ γεωργίας-διατροφής και παραγωγού-καταναλωτή στο πλαίσιο της μετα-παραγωγικής και συνεργατικής υπαίθρου (ηθικό εμπόριο, αγορές παραγωγών, άμεσο μάρκετινγκ, προϊόντα κοινωνικής οικονομίας, κλπ),
- προαγωγής της προστασίας, διαχείρισης και σχεδιασμού του τοπίου της υπαίθρου και προώθησης της ενδυνάμωσης της συνείδησης των πολιτών, οργανισμών και φορέων σε σχέση µε την αξία του αγροτικού τοπίου, το ρόλο του και τις µεταβολές στις οποίες αυτό υπόκειται
- προώθησης της ενεργοποίησης του ανθρώπινου, πολιτισμικού, φυσικού, κοινωνικού και του οικονομικού κεφαλαίου ενός τόπου, θέτοντας βάσεις εδαφικής ανάπτυξης.
- Κλπ.
- Οι κοινωνικοί επιστήμονες θα μπορούσαν να αναλάβουν
- Την εισαγωγή στην ΚΑΟ
- Την κατάρτιση καταστατικού (κατά μεγάλο μέρος)
- Τη διερεύνηση πηγών χρηματοδότησης
- Τις δράσεις προώθησης/προβολής της ΚΑΟ
- Τη δικτύωση με άλλους φορείς του οικοσυστήματος ΚΑΟ (δημιουργία φορέα κοινωνικής οικονομίας)
- Το κοινωνικό επιχειρηματικό σχέδιο (κατά το μεγαλύτερο μέρος)
- Το κοινωνικό marketing plan
- Την συγγραφή προτάσεων σε προγράμματα (κατά μεγάλο μέρος)
Απαιτούνται όμως και οικονομικοί επιστήμονες που θα μπορούσαν να αναλάβουν:
- Τις διαδικασίες ίδρυσης επιχειρήσεων ΚΑΟ
- Την ενημέρωση περί των φορολογικών τους υποχρεώσεων
- Την ενημέρωση για την ασφαλιστική νομοθεσία
- Τις σχέσεις με δημόσιες υπηρεσίες
- Την ενημέρωση για το θεσμικό πλαίσιο που αφορά τις ΚΑΟ
- Τη χρηματοοικονομική ανάλυση του επιχειρηματικού σχεδίου
- Την οικονομοτεχνική μελέτη που απαιτείται σε διάφορα προγράμματα.
Συνεπώς, κατά τη γνώμη μου, απαιτούνται κατά πρώτο λόγο κοινωνικοί επιστήμονες και κατά δεύτερο λόγο οικονομολόγοι/λογιστές, ενώ η συνεργασία με νομικούς σύμβουλους (ο λόγος που προβλέπονται νομικοί ως στελέχη σε πρώτο πλάνο προκαλεί πολλά ερωτηματικά…) θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνεται στις «αμοιβές τρίτων», δεδομένου του ότι οι περισσότεροι δικηγόροι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες που εξυπηρετούν πολλούς πελάτες και όχι έναν εργοδότη. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει το πεδίο «αμοιβές τρίτων» απ’ όπου μπορούν να δικαιολογηθούν διάφορες πρόσθετες -και απαραίτητες- δαπάνες. Έτσι το σχετικό χωρίο που αφορά το Στέλεχος Τύπου 1 θα μπορούσε τουλάχιστον να διαμορφωθεί ώστε να περιλαμβάνει πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κοινωνικών ή οικονομικών επιστημών ή πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο στις οικονομικές ή κοινωνικές ή ανθρωπιστικές επιστήμες… αφήνοντας τους δικαιούχους να αποφασίσουν.
Αν υπήρχε διάθεση για πιο ριζοσπαστικές αλλαγές στο κείμενο της πρόσκλησης και πιο προσαρμοσμένες στην παραπάνω επιχειρηματολογία, το Στέλεχος Τύπου 1 θα μπορούσε να ήταν πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κοινωνικών επιστημών ή πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο στις κοινωνικές ή ανθρωπιστικές επιστήμες. Το Στέλεχος Τύπου 2 θα μπορούσε να ειναι πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οικονομικών επιστημών.
‘Ολες οι παραπάνω επισημάνσεις έχουν κατατεθεί από τον γράφοντα στο υπουργείο εγγράφως την 1/3/2018 (με επιστολή μέσω email, κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας με ειδική σύμβουλο της υπουργού) με αφορμή την προδημοσιευμένη πρόσκληση για τη δράση «Κέντρα Στήριξης της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας» που αναρτήθηκε στον ιστότοπο του ΕΣΠΑ.
Άραγε το Πανελλαδικό Πανεπιστημιακό Δίκτυο που δημιουργήθηκε για την υποστήριξη της ΚΑΟ μετά από πρωτοβουλία της αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Θεανώς Φωτίου, ενημερώθηκε για τα παραπάνω; Έχει πάρει θέση; Τι γνώμη έχει;
