Τα «σπασμένα παράθυρα» της Αθήνας

Η θεωρία των «σπασμένων παραθύρων» απέκτησε παγκόσμια φήμη στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν εφαρμόστηκε στην Νέα Υόρκη για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας. Σε θεωρητικό επίπεδο, διατυπώθηκε το 1982, βασισμένη στην αρχή ότι η αισθητική υποβάθμιση μιας περιοχής σχετίζεται άμεσα με την αύξηση της εγκληματικότητας. Όταν η θεωρία αυτή, των κοινωνιολόγων James Q. Wilson και George L. Kelling, μετατράπηκε σε διοικητική πράξη το 1993 από τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο Ρούντολφ Τζιουλιάνι και τον αρχηγό της αστυνομίας Ουίλιαμ Μπράτον οδήγησε την εγκληματικότητα σε ραγδαία πτώση. Σε λίγα χρόνια, η Νέα Υόρκη, η οποία ήταν διαβόητη ως μια από τις πλέον επικίνδυνες πόλεις στον κόσμο, συγκαταλεγόταν ως μια από τις πλέον ασφαλείς.

Η φιλοσοφία του δόγματος των σπασμένων παραθύρων βασίζεται στην μηδενική ανοχή έναντι πράξεων πλημμελούς αντικοινωνικής συμπεριφοράς, όπως την πρόκληση ζημιών σε ξένη περιουσία, π.χ. με συνθήματα, την ούρηση σε δημόσιους χώρους, τον δημόσιο διαπληκτισμό, την διατάραξη της κοινής ησυχίας, κτλ.

Η βασική ιδέα του δόγματος είναι απλή, και ίσως αυτή είναι και μία από τις πτυχές της επιτυχίας του:  η εμπέδωση του «αισθήματος ασφάλειας» στους πολίτες μέσω της διαφύλαξης της ευταξίας.

«Όταν ένα εργοστάσιο ή ένα γραφείο έχει έστω και ένα σπασμένο τζάμι, οι περαστικοί θεωρούν ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται και ότι κανείς δεν έχει λόγο σ’ αυτήν την ιστορία. Σε λίγο καιρό βρίσκονται σπασμένα και τα υπόλοιπα τζάμια, και τότε οι περαστικοί σκέφτονται πως όχι μόνο στο συγκεκριμένο κτίριο, αλλά και σε ολόκληρο το δρόμο, δεν έχει κανείς τον έλεγχο. Στη συνέχεια, όλο και περισσότεροι πολίτες παύουν να περνούν από εκεί και μόνο νεαροί, εγκληματίες και ηλίθιοι κυκλοφορούν στον αφύλακτο δρόμο. Οι μικρές παραβάσεις οδηγούν έτσι σε μεγαλύτερες, ακόμη και στο έγκλημα», εξηγεί ο κ. Ουίλσον, ένας από τους εμπνευστές της θεωρίας.

Βέβαια, συνήθως τα αποτελέσματα προέρχονται από συνδυασμό παραγόντων. Έτσι, ένα μέρος της επιτυχίας της φημισμένης πλέον πρακτικής των σπασμένων παραθύρων πρέπει να πιστωθεί και στον προκάτοχο του κ. Τζιουλιάνι, τον Ντέιβιντ Ντίνκινς, ο οποίος αύξησε το ένστολο προσωπικό του αστυνομικού σώματος κατά 25%. Επίσης, επικριτές του συγκεκριμένου δόγματος επισημαίνουν ότι ανοίγει την κερκόπορτα για κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία, συνδέοντας την φιλοσοφία της μηδενικής ανοχής με ορισμένες προκλητικές υποθέσεις αστυνομικής βίας που απασχόλησαν την πόλη της Νέας Υόρκης, αλλά και το ευρύτερο κοινό, την τελευταία 25ετία.

Όπως και να᾽χει, πάντως, η ασφάλεια στην Νέα Υόρκη είναι κατά γενική ομολογία πολύ καλύτερη σήμερα απ᾽ ότι πριν από 25 χρόνια και αυτό οφείλεται, εν μέρει τουλάχιστον, σε συγκεκριμένες αποφασιστικές πρακτικές και δράσεις που ελήφθησαν από τις αρμόδιες αρχές.

Το δόγμα των «σπασμένων παραθύρων» και η Ελλάδα

Στην Αθήνα, συμπληρώθηκε προ ημερών η 8^η επέτειος από την φονική επίθεση στην τράπεζα Μάρφιν. Οι θρασύδειλοι δολοφόνοι των τριών υπαλλήλων και ενός αγέννητου παιδιού παραμένουν ελεύθεροι, ενώ οι βίαιη συμπεριφορά από κουκουλοφόρους ταραχοποιούς εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση κατά της ευταξίας και της κοινωνικής ομαλότητας. Παράλληλα, οι συνεχιζόμενες αναφορές για βιαιοπραγίες εις βάρος απλών πολιτών από κοινούς εγκληματίες και οργανωμένες σπείρες εντείνει το γενικό κλίμα ανασφάλειας που επικρατεί σε ολόκληρη την χώρα.

Δεν παραβιάζουμε ανοικτές θύρες όταν επισημαίνουμε ότι αν δεν κοιτάξουν οι υπεύθυνοι να επισκευάσουν τα «σπασμένα παράθυρα» μέσα στην Ελλάδα – και δη στο κλεινόν άστυ – αναπόφευκτα θα συνηθίσουμε να θρηνούμε σπασμένα κεφάλια.