Η ψηλαφητή ανάγκη του ανθρώπου να έρχεται σε επαφή με το παρελθόν, πολλές φορές για να ερμηνεύει το παρόν και να προβλέπει το μέλλον, να ξεπεράσει τα στενά πλαίσια του χωρόχρονου και να επιδοθεί σε μια αναδίφηση της συλλογικής ιστορίας μέσα από τις προκλήσεις, αντιξοότητες και ευκαιρίες μιας συγκεκριμένης εποχής, ώστε να κατανοήσει καλύτερα την συλλογική του ταυτότητα και εν μέρει τον εαυτό του, δεν παύει ποτέ να εκπλήσσει. Όπως, επίσης, παραμένει πάντα συναρπαστική η ικανότητα του ανθρώπινου νου να «γεννά» ιδέες και να δημιουργεί «έργο» μέσα από την επαφή αυτή, να συνδιαλέγεται εσαεί με τις γενιές του παρελθόντος, αλλά και του μέλλοντος. Η ενασχόληση κάποιου με τους προγόνους του υποδηλώνει μια πηγαία αρχοντιά, μια βαθιά αξιοπρέπεια η οποία δεν διδάσκεται, αλλά βιώνεται εμπειρικά.
Το σημερινό άρθρο είναι αφιερωμένο σε ένα τέτοιο έργο και κάνει μια πρώτη παρουσίαση ενός βιβλίου που αξίζει να διαβαστεί. Το αγγλόγλωσσο βιβλίο «The Forgotten Heroes of the Balkan Wars: Greek-Americans and Philhellenes 1912-1913» [Οι Λησμονημένοι Ήρωες των Βαλκανικών Πολέμων: Ελληνοαμερικανοί και Φιλέλληνες 1912-1913] από τον συγγραφέα Παναγιώτη Σ. Γιακουμή πραγματεύεται την ιστορία του λησμονημένου συντάγματος των ελληνοαμερικανών στρατιωτών, οι οποίοι ταξίδεψαν από όλη την επικράτεια των ΗΠΑ, για να καταταχθούν ως εθελοντές και να πολεμήσουν υπέρ της Ελλάδος στην πρώτη γραμμή των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913.
Λίγα λόγια για τους πρωταγωνιστές
Οι περισσότεροι έμειναν στο σύνταγμά τους, ενώ άλλοι πολέμησαν στην φημισμένη «Λεγεώνα των Ερυθροχιτώνων» ή υπηρέτησαν στο ελληνικό πεζικό. Νεαροί μετανάστες στο σύνολό τους, που αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν σε μικρή ηλικία για να στηρίξουν τις οικογένειές τους που έμειναν πίσω, με τα χρήματα που θα κέρδιζαν από τον κάματό τους στην μακρινή Αμερική, κλήθηκαν από τις περιστάσεις να εγκαταλείψουν πρόωρα τα όποια επαγγελματικά σχέδια είχαν καταστρώσει για να διασχίσουν και πάλι τον μεγάλο ωκεανό, για να υπερασπιστούν τα ελληνικά χώματα της Μακεδονίας, Ηπείρου, Θράκης και των νησιών του Αιγαίου.
Νεαροί οικογενειάρχες, μαζί με φερέλπιδα μειράκια που βγήκαν νωρίς στον αγώνα της επιβίωσης, έζησαν τον πόλεμο στην σύγχρονη μορφή του, όντας ανάμεσα στους πρώτους που πολέμησαν με την χρήση αεροσκαφών, μηχανοκίνητων οχημάτων, βαρέος πυροβολικού, πολυβόλων και της τακτικής των χαρακωμάτων. Στο ηρωικό ταξίδι τους συνοδεύτηκαν και από ονομαστούς φιλέλληνες, όπως ο Ιταλός αρχηγός των θρυλικών ερυθροχιτώνων Ριτσιότι Γκαριμπάλντι ή ο Αμερικανός στρατηγός εθνικής φρουράς (ε.α.) Τόμας Χάτσισον, ο οποίος κατετάγη στον ελληνικό στρατό ως εθελοντής. Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την ιστορία τους διεξοδικά, μέσα από δημοσιεύσεις του τύπου από την εποχή εκείνη, γράμματα αυτοπτών μαρτύρων από το μέτωπο, επίσημα έγγραφα των ενόπλων δυνάμεων και προσωπικό αρχειακό υλικό που βλέπει το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά.
Το εφαλτήριο για την συγγραφή ενός πρωτότυπου βιβλίου
Αφορμή για την συγγραφή του εν λόγω πονήματος υπήρξε η προ ετών πρόσκληση του συγγραφέα σε μια μικρή εκδήλωση ενοριακής κοινότητας, σε συνεργασία με το Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας που λειτουργούσε υπό την αιγίδα της κοινότητας, για την εκατονταετηρίδα των Βαλκανικών Πολέμων και την ειδική συμβολή των ομογενών στους νικηφόρους αγώνες της Ελλάδος. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε λίγο μετά το καταστροφικό πέρασμα του κυκλώνα «Σάντι» από την Νέα Υόρκη, αλλά παρά τις αντιξοότητες, τιμήθηκε από ένα σεβαστό αριθμό ακροατών και τις προξενικές αρχές Ελλάδος και Κύπρου. Ο αντίκτυπος της παρουσίασης έφτασε μέχρι την μακρινή Καλιφόρνια, όπου εκλήθη δύο φορές ο συγγραφέας να ομιλήσει για την έρευνά του στο πολιτειακό πανεπιστήμιο του Σακραμέντο. Μετά από σειρά άλλων διαλέξεων, το υλικό που ανακάλυψε από τις έρευνές του ήταν τέτοιας σημασίας και τέτοιου όγκου που δικαιολόγησε πλήρως την έκδοση του σε γραπτό πόνημα.
To βιβλίο αυτό προσφέρει εν πολλοίς άγνωστες και πολύτιμες πληροφορίες για την συνεισφορά των ομογενών της Αμερικής στον θρίαμβο της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Μέσα από ιστορικά έγγραφα που συλλέγονται και παρουσιάζονται για πρώτη φορά, ο κ. Γιακουμής κάνει μιαν εμβριθή αναδίφηση στον ηρωισμό που επέδειξαν οι Έλληνες μετανάστες και τα εμπόδια που κλήθηκαν να ξεπεράσουν. Εξαίρει, επίσης, τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξαν φιλέλληνες εθελοντές πολεμιστές στο κρίσιμο αυτό κεφάλαιο το οποίο διαμόρφωσε την νεότερη ιστορία του τόπου μας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από φιλίστορες, αλλά και όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερο για τις θυσίες που απαιτούνται για να αποκτήσει ένας λαός την ελευθερία του.
Η συνδιαλλαγή με το παρελθόν γεννά έργο και η κοινωνία του ήθους ηρωισμό
Εκτός από την αυταξία του συγγραφικού έργου χάρη στην συμβολή του στην έρευνα και τις πολύτιμες πληροφορίες που συγκεντρώνει, το συγκεκριμένο πόνημα αξίζει να γίνει γνωστό στο ευρύτερο κοινό διότι αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της δημιουργικότητας και ικανότητας «γέννησης έργου» που μπορεί να εμπνευσθεί από μια απλή πρωτοβουλία ευαρίθμων παραγόντων τοπικών οργανώσεων.
Άλλωστε, η ιστορία του ελληνισμού μάς διδάσκει ότι οι αριθμοί ήταν πάντα δευτερεύουσας σημασίας. Η γέννηση έργου – ακόμη και ως αποτέλεσμα ατομικής θέλησης και προσωπικής έμπνευσης – το οποίο έχει ως εφαλτήριο την κοινοτική ζωή και συλλογική συνύπαρξη δείχνει ότι παρά την φθορά του χρόνου και την διαφθορά πολλών θεσμών, τις «μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες» και τα όσα μάς τάζουν οι σύγχρονοι Αρταξέρξηδες με «σατραπείες, και τέτοια», βάθειά μέσα μας, για πολλούς Έλληνες όπου γης, η ψυχή τους εξακολουθεί άλλα να ζητεί και για άλλα να κλαίει, «τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών, τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε· την Αγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους».
Το αμείλικτο ερώτημα του Ποιητή «και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις» θα πρέπει να απασχολεί τον κάθε Έλληνα και την κάθε Ελληνίδα, διότι προϊόντος του χρόνου όσο μένει αναπάντητο το ερώτημα αυτό, τόσο απειλείται η συλλογική μας ταυτότητα και ύπαρξη. Άλλωστε, οι εξελίξεις διεθνώς δείχνουν ότι ο χρόνος που θα αναγκαστεί ο Ελληνισμός να επαναλάβει πράξεις ηρωισμού του 1912-13 ή του 1940 κοντοζυγώνει και η προθυμία θα κρίνει εν πολλοίς το αποτέλεσμα.
Από αυτήν εδώ την στήλη εκφράζεται η ευχή να μεταφραστεί το βιβλίο και στα ελληνικά πολύ σύντομα, για να ακουστεί η ιστορία αυτή και στην μητρική γλώσσα των πρωταγωνιστών και να γίνει γνωστό το ήθος τους – που γεννά εν τέλει τον ηρωισμό – και στις δύο όχθες του Ατλαντικού και σε όποιο σημείο της γης ρέει αίμα ελληνικό.
