Διαβαίνουμε αισίως τον πρώτο μήνα του νέου έτους με την ευχή τα δυσάρεστα γεγονότα του προηγούμενου, μαζί με τα παθογόνα αίτια που τα προκάλεσαν, να παραμείνουν στο παρελθόν και να μην επιστρέψουν για να μας στοιχειώσουν στο μέλλον.
Ένα από τα μελανά στιγμιότυπα που ζήσαμε μέσα στο 2017 και πιο συγκεκριμένα το ξημέρωμα της Κυριακής στις 10 του Σεπτέμβρη, ήταν αυτό του ναυαγίου του δεξαμενόπλοιου της Αγίας Ζώνης II, το οποίο βυθίστηκε στα ανοιχτά της Σαλαμίνας, κοντά στη νησίδα Αταλάντη. Το θέμα βεβαίως καλύφθηκε εκτενώς από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η επιστημονική κοινότητα έσπευσε να διερευνήσει τις επιπτώσεις της επακόλουθης διαρροής πετρελαίου, που ως συνέπεια είχε τη ρύπανση διαφόρων θαλάσσιων περιοχών του Σαρωνικού κόλπου, αλλά και των νότιων ακτών της Αττικής.
Ο Σαρωνικός κόλπος αποτελεί γενικά ένα περιβαλλοντικά επιβαρυμένο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον, το οποίο εξακολουθεί να βρίσκεται υπό διαρκή πίεση, λόγω των εκτεταμένων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, που λαμβάνουν χώρα και μεταβάλλουν τα φυσικά και βιολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Η έντονη αστική ρύπανση και τα βιομηχανικά λύματα ευθύνονται για τα έντονα ευτροφικά φαινόμενα και την έλλειψη οξυγόνου, που παρουσίαζε ο κόλπος στο παρελθόν, κατάσταση η οποία βελτιώθηκε μετά το 1994 με την έναρξη λειτουργίας του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας, χωρίς όμως να εξαλειφθούν στο σύνολό τους τα προβλήματα, που προκαλούν στην περιοχή η παρουσία των ναυπηγείων, η έντονη ναυτική κινητικότητα, η υπερβολική ποσότητα παράκτιων απορριμάτων και φυσικά τα ατυχήματα διαρροής πετρελαίου και άλλων τύπων καυσίμων στη θάλασσα.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά και οι επιπτώσεις του πετρελαίου στο θαλάσσιο περιβάλλον, που μας κάνουν να φοβόμαστε τόσο την παρουσία του σε αυτό; Τα ορυκτά καύσιμα επιφέρουν μία αλληλουχία καταστροφικών επιδράσεων στα φυσικά και τα βιολογικά χαρακτηριστικά των θαλάσσιων και των παράκτιων οικοσυστημάτων.
Ο σχηματισμός της πετρελαιοκηλίδας και η παραμονή της στην επιφάνεια της θάλασσας παρεμποδίζει την ανανέωση του οξυγόνου στο ανώτερο τμήμα της θαλάσσιας στήλης, καθώς και την είσοδο του ηλιακού φωτός με άμεση αρνητική συνέπεια στην πρωτογενή παραγωγικότητα των φυτικών οργανισμών. Η ελάττωση του διαλυμένου οξυγόνου προκαλεί εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες επιβίωσης για τους θαλάσσιους ζωικούς οργανισμούς, οι οποίοι απειλούνται με θάνατο από ασφυξία.
Πολλές από τις οργανικές ενώσεις του πετρελαίου αποδεικνύονται ιδιαίτερα τοξικές σε κάθε φάση της βιολογίας της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας. Εάν δεν επιφέρουν άμεσο θάνατο, οι πετρελαϊκοί υδρογονάνθρακες προκαλούν διαταραχές στην αναπαραγωγική διαδικασία, την ανάπτυξη ή ακόμη και αναισθησία στα ψάρια. Η πρόσληψη μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω των βραγχίων ή με κατάποση ρυπασμένου νερού και σωματιδίων, στα οποία έχουν ενσωματωθεί οι μοριακές δομές των υδρογονανθράκων. Τα μόρια αυτά έχουν την τάση να αποθηκεύονται στους λιπαρούς ιστούς των θαλάσσιων οργανισμών με αποτέλεσμα να εισέρχονται και να επηρεάζουν το σύνολο της τροφικής αλυσίδας και πολλές φορές να καταλήγουν ακόμα και στο πιάτο μας.
Η ανθρώπινη όσφρηση μπορεί εύκολα να εντοπίσει την «παρουσία» πετρελαίου στα αλιεύματα. Θεωρητικά η απουσία της χαρακτηριστικής αυτής οσμής, καθιστά το αλιευμένο προϊόν κατάλληλο για κατανάλωση. Τα καταναλωτικά αντανακλαστικά του αγοραστικού κοινού όμως δεν ανταποκρίνονται πάντα απόλυτα στην πραγματική κατάσταση. Σύμφωνα με μία τεχνική έκθεση του ITOPF (Διεθνής Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Δεξαμενόπλοιων για τη Ρύπανση) του 2014 για τις επιπτώσεις της πετρελαϊκής ρύπανσης σε αλιεύματα και υδατοκαλλιέργειες, ο υποψήφιος καταναλωτής πολύ δύσκολα θα επιλέξει προϊόντα, προερχόμενα από μία θεωρητικά ρυπασμένη περιοχή και στην περίπτωση ακόμη που αυτά δεν παρουσιάζουν κανένα πρόβλημα.
Σε καμία περίπτωση η ευαισθησία αυτή του καταναλωτικού κοινού δε μπορεί να θεωρηθεί υπερβολική βεβαίως ή η ευκολία στον εντοπισμό της παρουσίας πετρελαίου στα αλιεύματα οργανοληπτικά να καθησυχάσει τους μηχανισμούς αντιμετώπισης διαρροών πετρελαίου στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τακτικές δειγματοληψίες και χημικές αναλύσεις είναι απολύτως απαραίτητες για την εξασφάλιση της ποιότητας των αλιευμένων προϊόντων και την ασφάλεια της δημόσιας υγείας. Οι υδατοκαλλιέργειες επηρεάζονται επίσης πολύ έντονα από τα φαινόμενα πετρελαϊκής ρύπανσης και για τον λόγο αυτό, τα μέτρα περιορισμού της πετρελαιοκηλίδας είναι εξαιρετικής σημασίας.
Ο Σαρωνικός κόλπος μαζί με τον Αργολικό αποτελούν την τέταρτη ως προς τον όγκο εκφορτωμένων αλιευμάτων περιοχή στην Ελλάδα, ενώ η Αττική μόνο κατέχει το 8% σε μονάδες υδατοκαλλιέργειας. Δεδομένης της έντονης ναυτικής κινητικότητας στην περιοχή, καθώς ο Πειραιάς αποτελεί το μεγαλύτερο Ευρωπαϊκό λιμάνι, αλλά και του αυξημένου αριθμού ατυχημάτων με επακόλουθη διαρροή πετρελαίου στην Ελλάδα, η οποία κατείχε τη θλιβερή πρωτιά σε ατυχήματα με διαρροή άνω των 100 τόνων για την περίοδο 1977-2010 στη Μεσόγειο σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας, καθίσταται σαφής και άμεση η ανάγκη ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού σχεδίου αντιμετώπισης περιστατικών θαλάσσιας ρύπανσης, αλλά και η εφαρμογή αυστηρών προληπτικών μέτρων αποφυγής ατυχημάτων, που αφορούν τη θαλάσσια κυκλοφορία και την αγκυροβόληση εκτός λιμένα.
Originally posted 2018-01-13 10:00:50.
