Οι επιπτώσεις από την πανδημία στις ΗΠΑ δεν μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη και την Ομογένεια. Όλα υπολειτουργούν από τα μέσα Μαρτίου, ενώ η έκταση της οικονομικής ζημιάς που υπέστησαν διάφοροι θεσμοί, κυρίως οι κατά τόπους ελληνικές κοινότητες που συντηρούν ναούς και σχολεία, δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτή. Οι κοινότητες αυτές συνήθως αντλούσαν μεγάλο μέρος των ετησίων εσόδων τους από την αυξημένη έλευση των πιστών την Μεγάλη Εβδομάδα, ενώ πραγματοποιούσαν ετήσια φεστιβάλ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Φέτος, όμως, τα περιοριστικά μέτρα ανέτρεψαν την κατάσταση.
Η κατάσταση στην Αμερική είναι περισσότερο πολύπλοκη από την Ευρώπη, διότι η κρίση ξέσπασε σε έτος προεδρικών εκλογών και όλα δείχνουν ότι η κρίση θα διατηρηθεί, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τουλάχιστον ως την ημέρα της εκλογικής αναμέτρησης στις 3 Νοεμβρίου.
Έτσι, ούτε το φθινόπωρο δεν αναμένεται πλήρη επιστροφή στην κανονικότητα, με σχολεία και πανεπιστήμια να λειτουργούν υβριδικά σε διάφορες πολιτείες, πράγμα που θα απαιτήσει την παρουσία κάποιου κηδεμόνα στο σπίτι για τις ημέρες που οι μαθητές θα παρακολουθούν μαθήματα από το διαδίκτυο. Το γεγονός αυτό, με την σειρά του, θα επηρεάσει την αγορά εργασίας, υποχρεώνοντας εκ των πραγμάτων κάποιους υπαλλήλους να εργάζονται εξ αποστάσεως.
Εγγραφές και δίδακτρα εν μέσω πανδημίας
Είναι άγνωστο ακόμη εάν και πόσο τα μέτρα αυτά θα επηρεάσουν τα ελληνοαμερικανικά ημερήσια σχολεία. Στην καλύτερη περίπτωση, τα ιδιωτικά σχολεία θα είναι ελεύθερα να λειτουργήσουν κανονικά από τις αρχές του νέου σχολικού έτους, προσθέτοντας ένα περισσότερο λόγο σε γονείς που αγωνιούν για την κοινωνικοψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών τους (αλλά και το δικό τους επαγγελματικό μέλλον) να προχωρήσουν σε εγγραφές. Σε αυτή την περίπτωση, τα ιδιωτικά σχολεία πιθανόν να φανούν δελεαστικά ακόμη και σε γονείς που έστελναν τα παιδιά τους σε δημόσια σχολεία στο παρελθόν.
Στην χειρότερη περίπτωση, τα περιοριστικά μέτρα θα δεσμεύουν και τα ιδιωτικά σχολεία (παρόλο που συνήθως έχουν αρκετά λιγότερους μαθητές από το μέσο δημόσιο σχολείο και έτσι μπορούν να εφαρμόζουν τις οδηγίες για κοινωνική αποστασιοποίηση ευκολότερα), το οποίο ενδεχομένως θα πλήξει τις εγγραφές. Επειδή πολλοί πιστεύουν ότι η τηλεδιδασκαλία δεν αντικαθιστά το μάθημα σε σχολική αίθουσα, πολλοί γονείς θα αναρωτηθούν εάν αξίζει να καταβάλλουν δίδακτρα για κάποιο «προϊόν» το οποίο θα είναι «λειψό».
Πάντως, εξαιτίας της διάχυτης αβεβαιότητας και της αυξημένης έντασης που θα διατηρείται από τα ΜΜΕ τουλάχιστον ως τον Νοέμβριο, πολλές ελληνικές κοινότητες και τα σχολεία που συντηρούν διατρέχουν κίνδυνο. Ήδη, το ημερήσιο σχολείο της Κοινότητος του Καθεδρικού Ναού Ν. Υόρκης ανακοίνωσε προ εβδομάδων την αναστολή της λειτουργίας του γυμνασίου του για το νέο σχολικό έτος, επικαλούμενο χαμηλές εγγραφές. Φυσικά, το φταίξιμο για τις χαμηλές εγγραφές δεν μπορεί να επιρριφθεί αποκλειστικά στον κορωνοϊό, αλλά μάλλον στο πρόγραμμα σπουδών και τις μεθόδους διδασκαλίας.
Αναβάθμιση της διδασκαλίας των ελληνικών και ανταγωνιστικότητα σχολείων
Σε ένα τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον όπως η Νέα Υόρκη, με πληθώρα δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων, οι κοινοτάρχες και οι διάφοροι ηγέτες της Ομογένειας πρέπει να αναρωτηθούν για τους λόγους που θα ωθήσουν κάποιον να εγγράψει τα παιδιά του σε ένα ελληνικό σχολείο. Προφανώς, δεν είναι ακριβώς οι ίδιοι με τους λόγους που ίσχυαν πριν 30-40 χρόνια. Η ελληνική κοινότητα είναι πολύ πιο εξωστρεφείς απ’ ότι ήταν στο παρελθόν, ενώ οι περισσότεροι γονείς και παππούδες είναι δίγλωσσοι ή μιλάνε μόνο την αγγλική ως μητρική γλώσσα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρονται να μάθουν τα παιδιά τους ελληνικά. Τουναντίον, μπορεί να τους ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο, διότι δεν δύνανται οι ίδιοι να μεταδώσουν την ελληνική γλώσσα με την ευχέρεια των προηγουμένων γενιών. Όμως, τα ελληνικά που απαιτούντο κάποτε για να περάσει κανείς ένα καλοκαίρι στο χωριό ή να συνεννοηθεί με τον παππού και την γιαγιά ενδεχομένως να μην καλύπτουν πια τις απαιτήσεις των γονέων του 21ου αιώνα, ούτε των ίδιων των μαθητών.
Απαιτείται πια ένα πιο πρακτικός και εκσυγχρονισμένος λόγος να μάθει κανείς ελληνικά. Απαιτείται μια «μεγάλη ιδέα» ικανή να σαγηνεύσει και να προσελκύσει μαθητές από μεικτούς γάμους, οικογένειες που έχουν αποξενωθεί από το εθνικό κέντρο με το πέρασμα των χρόνων ή ακόμη και εντελώς ξένους, που μπορεί να αναδειχθούν σε μεγάλους φιλέλληνες δια της μετοχής τους στην ελληνική παιδεία.
Ζητείται όραμα και προσέγγιση για τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα
Δυστυχώς, πολλά από τα ομογενειακά σχολεία στην Αμερική δεν μοιάζουν να διακατέχονται από μια τέτοια φιλοδοξία, γι’ αυτό και αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις εγγραφές τους. Αυτή την στιγμή, θα έπρεπε να εφαρμόζονται ρηξικέλευθα προγράμματα όπου θα διδάσκονται τα περισσότερα μαθήματα της εκπαιδευτικές ύλης και στα ελληνικά (όπως επιτρέπει η νομοθεσία και είναι ο κανόνας στα περισσότερα δίγλωσσα προγράμματα ανά τον κόσμο), για να αποκτήσουν οι μαθητές ακαδημαϊκή γνώση και την ευχέρεια να σκέφτονται ελληνικά. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορέσουν να συνδέσουν τα ελληνικά με την απόκτηση πολύτιμων γνώσεων για ποικίλα και ενδιαφέροντα γι’ αυτούς θέματα, κτίζοντας τις βάσεις για μια διαρκής σχέση με την ελληνική γλώσσα.
Επίσης, θα μπορούσαν τα σχολεία να εισαγάγουν την διδασκαλία των αρχαίων (από το δημοτικό κιόλας), εξοικειώνοντας τα παιδιά με την γλώσσα του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας και των μεγάλων πνευμάτων της αρχαιότητας. Αυτό από μόνο του θα ήταν ένα «προϊόν» που θα προσέλκυε όχι μόνο Έλληνες δεύτερης, τρίτης ή τέταρτης γενιάς, αλλά και καθαρόαιμους Αμερικανούς, πολλοί από τους οποίους γοητεύονται από την ιδέα ότι μπορεί κάποιος να διαβάζει την Αγία Γραφή στην γλώσσα που γράφτηκε! Για όσους Έλληνες ζουν στις ΗΠΑ, η σχετική ερώτηση από Αμερικανούς συμπολίτες τους δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη.
Γεγονός είναι ότι τα ελληνικά σχολεία στις ΗΠΑ έχουν ανάγκη από βαθιές τομές που θα τα καταστήσουν ανταγωνιστικά στον 21ο αιώνα. Ήδη έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Αρκεί να υπάρξει επιτέλους ένα όραμα.
Εκσυγκρονίζοντας την διοίκηση και θεσμική δομή των ελληνικών σχολείων
Παράλληλα με τα παραπάνω, αυτό που πρέπει να προβληματίζει την οργανωμένη ομογένεια και την ελληνική πολιτεία είναι η διοικητική δομή των σχολείων και κοινοτήτων. Η συντήρηση, λειτουργία και ανάπτυξη ενός ελληνικού σχολείου πρέπει να επιβαρύνει αποκλειστικά την κοινότητα στην οποία ανήκει; Αν ναι, η τύχη του σχολείου θα εξαρτάται πάντα από το πόσα σουβλάκια και λουκουμάδες μπορεί να πουλήσει η κάθε κοινότητα για να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα να επενδύει στο σχολείο και τον βαθμό της διαφάνειας και δημοκρατικότητας που επικρατεί στα κατά τόπους διοικητικά όργανα, ώστε να μην διώχνονται νέοι και ικανοί άνθρωποι με γνώσεις και ιδέες που ενδιαφέρονται να υπηρετήσουν την κοινότητα. Διαφορετικά, θα πρέπει να αναζητηθούν ευρύτερες συμμαχίες, με περισσότερους θεσμούς να αναμειγνύονται ενεργά με την διοίκηση (αλλά και την συντήρηση) των σχολείων μας.
Τα γνωστά (και πολλώ δε μάλλον τα άγνωστα στο ευρύ κοινό) σκάνδαλα που ταλανίζουν τους ομογενειακούς θεσμούς το τελευταίο διάστημα μαρτυρούν ότι απαιτούνται νέες θεσμικές αλλαγές και επιπλέον ελεγκτικοί μηχανισμοί για να πατάξουν τις κλίκες που λυμαίνονται τον ομογενειακό χώρο με αυτοκαταστροφική μανία.
Η περίπτωση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος
Πρόσφατο θλιβερό παράδειγμα η κατάθεση μήνυσης από θεσμικό αξιωματούχο της οργανωμένης ομογένειας εναντίον μεγάλης ελληνικής κοινότητας με ανθηρό ημερήσιο σχολείο, όπου μήλον της έριδος μοιάζει να είναι μια μεγάλη δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος η οποία τελικώς ναυάγησε. Μέχρι στον αμερικανικό τύπο έφτασε η είδηση και στάθηκε αφορμή για νέα δυσφήμιση της ομογένειας. Η δε δωρεά του ΙΣΝ, η οποία συνδεόταν με πρόταση για επανίδρυση του σχολείου, φέρεται να είχε επίμαχους όρους που οδήγησαν στην απόρριψή της.
Το Ίδρυμα Νιάρχος είναι από τα λίγα που έχει βοηθήσει έμπρακτα την ελληνική παιδεία και είναι κρίμα να συσχετίζεται με την ανωτέρω υπόθεση. Επειδή όντως έχει την δυνατότητα να βοηθήσει τον χώρο και να συμπαρασύρει όλα τα υπόλοιπα σχολεία στην υιοθέτηση καλύτερων πρακτικών, καλό θα ήταν να αποφεύγει τις παρεμβάσεις σε υπάρχοντα σχολεία, ειδικά αν συνοδεύονται από πειράματα αλλαγής του χαρακτήρα των σχολείων, και να ιδρύσει ένα νέο. Χώροι πολλοί υπάρχουν, διότι τα μισά ελληνικά ημερήσια σχολεία έχουν αναστείλει την λειτουργία τους κατά την περασμένη 20ετία. Έτσι, θα κτίσει μια καινούργια βάση που μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα αριστείας, χωρίς να αφαιρέσει κάτι από τα ενυπάρχοντα σχολεία.
