Εξηγήσεις για τη συρρίκνωση της κοινωνικοπολιτικής (civic) συμμετοχής και της κοινωνικής ζωής στις αμερικανικές κοινότητες προσπάθησε να δώσει ο πολιτικός επιστήμονας Robert Putnam. Στο έργο του Bowling Alone (Putnam, 2001), που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και διεθνώς, έθετε το ζήτημα της κατάρρευσης και της αναγέννησης των αμερικανικών κοινοτήτων.
O Putnam εστίασε στην παρακμή του αμερικανικού κοινοτικού πνεύματος, της πολιτικοκοινωνικής συμμετοχής (civic engagement) και των συλλογικών δραστηριοτήτων. Υποστήριξε τις απόψεις του βασιζόμενος σε ευρήματα μεγάλης έρευνας με επίκεντρο τη συμμετοχή στις κοινές πολιτικές λειτουργίες, την ανάγνωση εφημερίδων και λοιπών εντύπων, την παρακολούθηση τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών, τη συμμετοχή σε λέσχες, συλλόγους και λοιπούς συλλογικούς οργανισμούς κτλ.
Εδώ, ο Putnam μεταχειρίζεται την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου. Η αίσθηση είναι πως παραλαμβάνει την έννοια με την ήδη διαμορφωμένη της δυναμική. Η κατανόηση και χρήση της αναφέρεται σε ένα συμπεριληπτικό ορισμό, με περισσότερο περιγραφική και λιγότερο ακριβή και συστηματική σημασία. “Το κοινωνικό κεφάλαιο αναφέρεται στις επαφές μεταξύ των ατόμων – τα κοινωνικά δίκτυα και τους τρόπους της αμοιβαιότητας και της αξιοπιστίας που πηγάζουν απ’ αυτές. Μ αυτή την έννοια, το κοινωνικό κεφάλαιο είναι στενά συνδεδεμένο με αυτό που μερικοί ονομάζουν ‘κοινωνικοπολιτική αρετή’ (civic virtue). Η διαφορά είναι πως το κοινωνικό κεφάλαιο τονίζει το γεγονός πως η κοινωνικοπολιτική αρετή είναι ισχυρότερη, όταν είναι εμπεδωμένη σε ένα πυκνό δίκτυο αμοιβαίων κοινωνικών σχέσεων. Μια κοινωνία πολλών ενάρετων αλλά απομονωμένων ατόμων δεν είναι αναγκαία πλούσια σε κοινωνικό κεφάλαιο” (Putnam, 2001).
Στο έργο του Democracies in Flux (Putnam, 2004), ο Robert Putnam παραθέτει τις βασικότερες εκδοχές του κοινωνικού κεφαλαίου, όπως της έχει διακρίνει η σχετική έρευνα. Υπάρχει το τυπικό και άτυπο κοινωνικό κεφάλαιο: οι τακτικά συγκροτημένες ενώσεις και οι καθημερινές τυχαίες κοινωνικές επαφές. Υπάρχει το πυκνό και τα αραιό κοινωνικό κεφάλαιο: οι κοινωνικές επαφές μπορούν να είναι πυκνές και ισχυρές, όπως στην οικογένεια ή με τους συνεργάτες στην εργασία, μπορούν, όμως να έχουν πιο ευκαιριακό και τυχαίο χαρακτήρα. Υπάρχει, επίσης, το εξωστρεφές και το εσωστρεφές κοινωνικό κεφάλαιο: όψεις της κοινωνικής συμμετοχής περισσότερο προσανατολισμένες στο ίδιον ή κλειστό συλλογικό όφελος και συμμετοχή με σκοπούς ευρύτερους και κοινωνικούς. Υπάρχει, τέλος, το κοινωνικό κεφάλαιο που γεφυρώνει (bridging social capital) και το κοινωνικό κεφάλαιο που ενώνει (bonding social capital): υπάρχει γεφύρωση όταν άτομα ξένα μεταξύ τους συνέρχονται στο κοινό και η ένωση αναφέρεται στην περίπτωση που τα άτομα προσομοιάζουν μεταξύ τους σε σημαντικό βαθμό. Είναι ενδιαφέρουσα αυτή η τελευταία διχοτομία, αφού υπονοεί πως η γεφύρωση έχει κοινωνικά χρήσιμες ιδιότητες, ενώ η ένωση συχνά παραπέμπει σε νεποτισμό (Putnam, 2004, 9-11).
*Απόσπασμα από το έργο “Η Κοινωνική Οικονομία της Ελλάδος και το κοινωνικό της κεφάλαιο – Μια πλήρης, θεσμική και εθνικολογιστική αναγνώριση”, του Ιωάννη Νασιούλα, Εκδόσεις Ινστιτούτου Κοινωνικής Οικονομίας, 2012 | Διαθέσιμο στο: www.grecobooks.com
Originally posted 2018-04-09 19:13:29.
