«Χάριν τῆς ἱστορικῆς ἀληθείας ὀφείλω νὰ διαπιστώσω ὅτι μόνον οἱ Ἕλληνες, ἐξ ὅλων τῶν ἀντιπάλων οἱ ὁποῖοι μὲ ἀντιμετώπισαν, ἐπολέμησαν μὲ παράτολμον θάρρος καὶ ὑψίστην περιφρόνησιν πρὸς τὸν θάνατον…»
Ἀδόλφος Χίτλερ (1889-1945), Καγκελλάριος τῆς Γερμανίας 1933-1945 (Ἀπὸ λόγο ποὺ ἐκφώνησε στὶς 4 Μαΐου 1941 στὸ Ράιχσταγκ)*
Η 9η Μάη του 1945 έχει μείνει στην ιστορία ως η ημέρα της Μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών και σήμανε τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που άφησε πίσω του περίπου 60 εκατομμύρια θύματα.
Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος διήρκεσε από το 1939 έως το 1945 (σχετικές συγκρούσεις ξεκίνησαν νωρίτερα). Στον πόλεμο αυτό ενεπλάκη η πλειονότητα των κρατών, συμπεριλαμβανομένων και των Μεγάλων Δυνάμεων, δημιουργώντας δύο αντίπαλες στρατιωτικές συμμαχίες: τους Συμμάχους – ηγεσία τριών μεγάλων δυνάμεων που αποκαλούνταν «Οι Τρεις Μεγάλοι»: Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση, και τις Δυνάμεις του Άξονα, επίσης γνωστές ως Άξονας Ρώμης-Βερολίνου-Τόκιο.
Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε την πιο εκτεταμένη γεωγραφικά και δαπανηρή σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους ένοπλη σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας, στην οποία έλαβαν μέρος περισσότεροι από 100 εκατομμύρια άνθρωποι από περισσότερες από 30 χώρες.
Η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τοις στρατοὺς τεσσάρων χωρών ταυτοχρόνως: Ιταλίας, Αλβανίας, Γερμανίας και Βουλγαρίας, ξεκινώντας από τις 28 Οκτωβρίου του 1940 και μέχρι τις 26 Οκτωβρίου του 1944/Μαΐου- Ιούνιου του1945.
Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-1941
Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-1941 (στην Ελλάδα αναφέρεται και ως Πόλεμος του ’40 ή Έπος του ’40) ήταν η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και συνασπισμού Ιταλίας και Αλβανίας, η οποία διήρκεσε από τις 28 Οκτωβρίου του 1940 μέχρι και τις 31 Μαΐου του 1941, όταν και ολοκληρώθηκε η κατάληψη της χώρας από τις Γερμανικές δυνάμεις, οι οποίες επιτέθηκαν στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941.
Ο πόλεμος αυτός ήταν προϊόν της επεκτατικής πολιτικής του φασιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι που είχε εγκαθιδρύσει στην Ιταλία και που άρχισε να εκδηλώνεται με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα μετά τη συνομολόγηση του Χαλύβδινου Συμφώνου.
Το Χαλύβδινο Σύμφωνο (επίσημα «Γερμανο-Ιταλικό Σύμφωνο Φιλίας και Συμμαχίας») είναι ένα διμερές σύμφωνο που συνομολογήθηκε στο Βερολίνο μεταξύ της Εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας στις 22 Μαΐου του 1939.
Η συμμετοχή της Αλβανίας στην επίθεση κατά της Ελλάδας την 28η Οκτωβρίου 1940
Στις 21 Απριλίου 1939 αποφασίστηκε από την κυβέρνηση Βερλάτση η σύσταση Αλβανικού Φασιστικού Κόμματος. Στις 3 Ιουνίου η αντιπροσωπεία από τους Βερλάτση, Ντίνο και Κολίκβι μαζί με τρεις ανώτερους αξιωματικούς επέδωσε στον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία ο Αλβανικός Στρατός ενσωματωνόταν στον Ιταλικό Στρατό.
Η Αλβανία είχε δεχθεί με νόμο του Κοινοβουλίου της (Αλβανικός Νόμος, 10 Ιουνίου 1940) ότι «το Βασίλειο της Αλβανίας αναγνωρίζει ότι θα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με τα κράτη, τα οποία θα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με το Βασίλειο της Ιταλίας». Μετά από αυτό, συνεπώς, ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας επεκτάθηκε αυτόματα και μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα (6 Απριλίου του 1941 – 26 Οκτώβριο του 1944/ Μάιος – Ιούνιος του 1945 )
Η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα ήταν η πολεμική επιχείρηση της ναζιστικής Γερμανίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά της Ελλάδας, που υπαγορεύτηκε, αφενός μεν από το Χαλύβδινο Σύμφωνο, μετά και την αποτυχία που σημείωσε η μεγάλη Ιταλική Εαρινή Επίθεση (Επιχείρηση «Πριμαβέρα»), του έτερου μέλους του Άξονα, και αφετέρου από την παρουσία βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, που θα μπορούσαν έτσι να απειλήσουν τα μετόπισθεν στην επικείμενη επίθεση της Γερμανίας στην ΕΣΣΔ, γνωστή ως Επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα».
«Ἐπολεμήσατε ἄοπλοι καὶ ἐνικήσατε, μικροὶ ἐναντίον μεγάλων. Σᾶς ὀφείλουμε εὐγνωμοσύνη, διότι ἐκερδίσαμε χρόνο γιὰ νὰ ἀμυνθοῦμε. Ὡς Ρῶσοι καὶ ὡς ἄνθρωποι σᾶς εὐχαριστοῦμε».
Μόσχα, Ραδιοφωνικὸς Σταθμός (Ὅταν ὁ Χίτλερ ἐπετέθη κατὰ τῆς Ε.Σ.Σ.Δ.)*
Η Γερμανική εισβολή στη Ελλάδα εκτελέστηκε με δύο επιχειρήσεις: την Επιχείρηση «Μαρίτα», που αφορούσε τις επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα, και την Επιχείρηση «Ερμής», που αφορούσε την αεραπόβαση και κατάληψη της Κρήτης γνωστότερη ως Μάχη της Κρήτης (20 Μαΐου 1941 – 1 Ιουνίου 1941). Ξεκίνησε στις 6 Απριλίου του 1941, με την επίθεση γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας.
«Ἐὰν ὁ Ρωσικὸς λαὸς κατόρθωσε νὰ ὀρθώσει ἀντίσταση μπροστὰ στὶς πόρτες τῆς Μόσχας, νὰ συγκρατήσει καὶ νὰ ἀνατρέψει τὸν Γερμανικὸ χείμαρρο, τὸ ὀφείλει στὸν Ἑλληνικὸ Λαό, ποὺ καθυστέρησε τὶς Γερμανικὲς μεραρχίες ὅλον τὸν καιρὸ ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ μᾶς γονατίσουν. Ἡ γιγαντομαχία τῆς Κρήτης ὑπῆρξε τὸ κορύφωμα τῆς Ἑλληνικῆς προσφορᾶς».
Γεώργιϊ Ζούκωφ (1896-1974), Στρατάρχης τοῦ Σοβιετικοῦ Στρατοῦ (Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὰ ἀπομνημονεύματά του γιὰ τὸν Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο)*
Η Γερμανική επίθεση στην Ελλάδα θεωρείται τμήμα των ευρύτερων πολεμικών επιχειρήσεων στη Μεσόγειο και ειδικότερα της Βαλκανικής Εκστρατείας, ενώ για την Ελλάδα συνέχεια και παραλληλία του Ελληνοϊταλικού πολέμου που είχε ξεκινήσει στις 28 Οκτωβρίου 1940 και προηγούμενο της βουλγαρικής εισβολής και της τριπλής κατοχής που ακολούθησε.
Η κατοχή της Ελλάδας τερματίστηκε με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Κρήτη ή σε άλλα νησιά, οι γερμανικές φρουρές παρέμειναν μέχρι και τον Μάιο – Ιούνιο του 1945.
«Λυπᾶμαι διότι γηράσκω καὶ δὲν θὰ ζήσω ἐπὶ μακρὸν διὰ νὰ εὐγνωμονῶ τὸν Ἑλληνικὸν Λαόν, τοῦ ὁποίου ἡ ἀντίστασις ἔκρινε τὸν 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον».
Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι – Στάλιν (1879-1953), Ἀρχηγὸς τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως ἀπὸ τὸ 1924 ἕως 1953 (Ἀπὸ ὁμιλία του ποὺ μετέδωσε ὁ ραδιοφωνικὸς σταθμὸς Μόσχας τὴν 31 Ἰανουαρίου 1943 μετὰ τὴν νίκη τοῦ Στάλιγκραντ καὶ τὴν συνθηκολόγηση τοῦ στρατάρχου Paulus)*
Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (20 Απριλίου 1941- 26 Οκτωβρίου 1944)
Η Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών προέκυψε από τη συνεργασία της Βουλγαρίας με τις δυνάμεις του Άξονα κατά την επίθεσή τους εναντίον της Ελλάδας. Ξεκίνησε με την είσοδο του βουλγαρικού στρατού στις 20 Απριλίου 1941 και έληξε με την οριστική αποχώρηση των στρατευμάτων στις 26 Οκτωβρίου 1944.
Οι περιοχές που καταλήφθηκαν αρχικά ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η ελληνική Θράκη, εκτός από μία έκταση στα ελληνικά σύνορα με την Τουρκία στο νομό Έβρου, η οποία παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Γερμανών.
Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας ο βουλγαρικός στρατός προωθήθηκε στην Κεντρική Μακεδονία μέχρι τον Αξιό, εξαιρουμένης της Θεσσαλονίκης και μιας έκτασης 20 μιλίων γύρω από αυτήν.
Οι Βούλγαροι ακολούθησαν πολιτική εξόντωσης και απελάσεων του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής, με στόχο τον εκβουλγαρισμό της περιοχής και την οριστική προσάρτηση της από την Βουλγαρία. Στην προσπάθειά τους αυτή πραγματοποίησαν απελάσεις δημοσίων υπαλλήλων, κλείσιμο ελληνικών σχολείων και διωγμό εκπαιδευτικών, αντικατάσταση ελλήνων κληρικών από βούλγαρους ιερείς και πραγματοποίηση μετονομασιών.
Η Κατοχή 1941-1944 αποτέλεσε την τρίτη κατά σειρά βουλγαρική κατοχή της περιοχής μετά την Α΄ Βουλγαρική Κατοχή (1913) και τη Β΄ Βουλγαρική Κατοχή (1916-1918).
«Οἱ Ἕλληνες ἐδίδαξαν διὰ μέσου τῶν αἰώνων τὴν ἀξιοπρέπειαν. Ὅταν ὅλος ὁ κόσμος εἶχε χάσει κάθε ἐλπίδα, ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς ἐτόλμησε νὰ ἀμφισβητήσει τὸ ἀήττητόν του γερμανικοῦ τέρατος ἀντιτάσσοντας τὸ ὑπερήφανον πνεῦμα τῆς ἐλευθερίας».
Φραγκλίνος Ροῦσβελτ (1882-1945), Πρόεδρος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν Ἀμερικῆς 1932-1945 (Ἀπὸ ραδιοφωνικὸ λόγο ποὺ ἐξεφώνησε στὶς 0/6/1943) *
Υπογραφή της συνθηκολόγησης της ναζιστικής Γερμανίας
Η υπογραφή της συνθηκολόγησης της ναζιστικής Γερμανίας έγινε στις 9 Μαΐου 1945, ώρα 0.43 π.μ.
Την ανώτατη γερμανική στρατιωτική διοίκηση εκπροσώπησαν ο στρατάρχης Κάιτελ, ο ναύαρχος Φρίντερμπουργκ και ο στρατηγός της αεροπορίας Στουμπφ. Την αντιπροσωπεία της συμμαχίας των νικητών αποτελούσαν εκ μέρους της ΕΣΣΔ ο στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκωφ, εκ μέρους της Αγγλίας ο στρατάρχης της αεροπορίας Α. Τέντερ, εκ μέρους των ΗΠΑ ο στρατηγός Κ. Σπάατς και από τη Γαλλία ο στρατηγός Ντε Λατρ ντε Τασινύ.
Με την υπογραφή της συνθηκολόγησης η γερμανική κυβέρνηση παρέδωσε όλες τις ένοπλες δυνάμεις σε ξηρά, θάλασσα και αέρα που είχε στη κατοχή της. Το κείμενο συντάχθηκε στα ρωσικά, γερμανικά και αγγλικά και περιείχε 14 άρθρα.
«Ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ἡ ἀνδρεία τῶν Ἑλλήνων καὶ ἡ γενναιοψυχία τους, ἡ ἔκβαση τοῦ Β´ Παγκοσμίου Πολέμου θὰ ἦταν ἀκαθόριστη».
Οὐίνστον Τσώρτσιλ (1874-1965), Πρωθυπουργὸς τῆς Μεγάλης Βρετανίας κατὰ τὸν Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ἀπὸ ὁμιλία του στὸ Ἀγγλικὸ κοινοβούλιο στὶς 24 Ἀπριλίου 1941) *
Διάρκεια Ἀντιστάσεως στις χώρες της Ευρώπης*
Συνολικὲς ἀπώλειες σὲ ποσοστὸ ἐπὶ τοῦ πληθυσμοῦ (ἐκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)*
…διότι μόνοι ἐμεῖς, (οἱ Ἕλληνες) ἀντίθετα ἀπὸ τοὺς βαρβάρους,
δὲν μετροῦμε ποτὲ τὸ πλῆθος τοῦ ἐχθροῦ στὴν μάχη.
Αἰσχύλος
———
* «Ἀνθολόγιον Πατριδογνωσίας» Μενελάου Παγουλάτου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ»
