Το ρεκόρ του δημόσιου και εταιρικού χρέους μπορεί να εκτροχιάσει την ανάκαμψη. Ο Luis de Guindos, αντιπρόεδρος της ΕΚΤ (από το 2020, στο Βερολίνο), προειδοποιεί και σήμερα για «υψηλό» κίνδυνο αποσταθεροποίησης του συστήματος καθώς η οικονομία επιστρέφει σταδιακά στο φυσιολογικό.
Τι γίνεται αν η έξοδος από την κρίση παρουσίαζε περισσότερους κινδύνους από την ιστορική ύφεση που προκλήθηκε από την ίδια την πανδημία; Αυτό είναι το σενάριο στο οποίο προειδοποιεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Σε μια έκθεση χρηματοοικονομικής σταθερότητας που κυκλοφόρησε την Τετάρτη 19 Μαίου, προειδοποιεί για “υψηλό” κίνδυνο αποσταθεροποίησης του συστήματος καθώς η οικονομία δεν επιστρέφει στο φυσιολογικό. Αυτό θα μεταφραστεί στην πράξη σε μια προβλέψιμη αύξηση των εταιρικών χρεοκοπιών, που αποφεύγονται σε μεγάλο βαθμό στο αποκορύφωμα της κρίσης, χάρη στην υποστήριξη των κρατών.
Οι αποσυνδέσεις και το άνοιγμα εκ νέου κλειστών τομέων σε όλη την Ευρώπη δείχνουν ότι δεν υπάρχει “φως στο τέλος της σήραγγας”, αναφέρει ο Luis de Guindos, αντιπρόεδρο της ΕΚΤ. Εταιρείες, τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, κράτη… οι πηγές τρωτών σημείων είναι πολλές στο οικονομικό τοπίο. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η αποσταθεροποίηση ενός από τους παράγοντες που θα εξαπλωνόταν σε ολόκληρο το σύστημα. Η άνοδος του χρέους και από τις δύο πλευρές, η οποία βοήθησε στη μείωση της ύφεσης, παραμένει βιώσιμη όσο τα ποσοστά παραμένουν χαμηλά. Η πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων των ΗΠΑ εγείρει ανησυχίες σε αυτό το θέμα. Ομοίως, οι υψηλές αποτιμήσεις στις αγορές μετοχών ή ακινήτων αποτελούν απειλή “απότομης διόρθωσης”, λόγω της επιδείνωσης των εταιρικών ισολογισμών.
Αυτοί οι κίνδυνοι επιβαρύνουν άνισα τις χώρες της ζώνης του ευρώ και τους τομείς δραστηριότητας. Το δεύτερο και το τρίτο κύμα της πανδημίας επηρέασαν περισσότερο την οικονομία των υπηρεσιών, ενώ η βιομηχανία αντιστάθηκε καλύτερα. «Η μεγαλύτερη επιβάρυνση του ιδιωτικού χρέους σε χώρες όπου ο τομέας των υπηρεσιών είναι πιο σημαντικός θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση στις κυβερνήσεις και τις τράπεζες αυτών των χωρών», υπογραμμίζει ο Luis de Guindos. Είναι αυτές οι χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Ελλάδας και της Γαλλίας, όπου «το βάρος του εταιρικού χρέους είναι το ισχυρότερο» και αυτό των κρατών έχει φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ.
Αναμενόμενη αύξηση των πτωχεύσεων
Το κύριο μέλημα της ΕΚΤ είναι ο κίνδυνος εταιρικών αποτυχιών, οι οποίες θα μπορούσαν τελικά να αποσταθεροποιήσουν τον τραπεζικό τομέα . Ο αριθμός των αρχειοθετήσεων πτώχευσης θα αυξηθεί αυτόματα σε σύγκριση με το τεχνητά χαμηλό επίπεδο του 2020, ιδίως στους τομείς που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία – ξενοδοχεία, εστιατόρια, τουρισμός. Απομένει να δούμε αν πρόκειται να επιστρέψουμε στην κανονική χαμηλή στάθμη του νερού πριν από την κρίση ή να το ξεπεράσουμε. Οι δείκτες χρέους αυξήθηκαν, από 220% των ιδίων κεφαλαίων στο τέλος του 2019 σε 270% κατά μέσο όρο στο τέλος του 2020, για το 10% των πιο χρεωμένων εταιρειών. “Ως αποτέλεσμα, οι κυβερνήσεις δεν αντιμετωπίζουν την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ της πρόωρης προσαρμογής των μέτρων στήριξης, τα οποία δεν αρκούν να βοηθήσουν και προκαλούν ένα κύμα εταιρικών πτωχεύσεων” , τονίζει η έκθεση. Η ΕΚΤ ενθαρρύνει τους ηγέτες να μην αποσύρουν την υποστήριξη σταδιακά με στοχευμένο τρόπο υπέρ μόνο τον μη βιώσιμων επιχειρήσεων.
Ταυτόχρονα, ωστόσο, τα κράτη θα πρέπει αργά ή γρήγορα να επιστρέψουν σε μια συγκεκριμένη μορφή δημοσιονομικής πειθαρχίας για να καταρτίσουν προγράμματα για τη μείωση του χρέους τους, τα οποία εξερράγησαν κατά τη διάρκεια της κρίσης (από 86% του ΑΕΠ το 2019 σε 210% το 2021 κατά μέσο όρο στη ζώνη του ευρώ). Οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης σχετικά με το έλλειμμα και το χρέος αναστέλλονται μέχρι το τέλος του 2022.
Αλλά η έντονη Ευρωπαϊκή συζήτηση που ξεκινά με την αναθεώρησή τους δεν αφαιρεί την πίεση για ενοποίηση των δημόσιων οικονομικών, με την πιο ώθηση από τις “λιτές” χώρες της Ευρωπαϊκής ηπείρου.
